Εισαγωγή
1.1 Η πρόσφατες εθνικιστικές κορώνες του «αρχιεπισκόπου» της «Μακεδονικής» Εκκλησίας, φέρνουν στο προσκήνιο την προσπάθεια των αρχών, πολιτικών και θρησκευτικών, της ΠΓΔ Μακεδονίας να εντείνουν τις πιέσεις για αναγνώριση μακεδονικού έθνους, γλώσσας και θρησκείας. Είναι χρήσιμη μια προσέγγιση του πληθυσμού της γειτονικής χώρας, καθώς και των γλωσσών του.
1.2 Επιπλέον το θρησκευτικό ζήτημα είναι σοβαρό, αν και λιγότερο προβεβλημένο. Έτσι η «Μακεδονική» εκκλησία εμφανίζεται σήμεραδιπρόσωπη. Αφενός μεν αποστέλει συλλυπητήρια επιστολή στην Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδας, για το χαμό του αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου[1] αφετέρου εξαπολύει πύρινους λόγους κατά της Ελλάδας, με αλυτρωτικό χαρακτήρα[2]. Με το παρόν άρθρο επιχειρείται μια σύντομη και εμπεριστατωμένη μελέτη των και θρησκευτικών αλλά και δημογραφικών-γλωσσικών μεγεθών της γειτονικής χώρας.
Δημογραφία
2. Ο συνολικός πληθυσμός της χώρας είναι 2.022.547 κάτοικοι. Η ΠΓΔ Μακεδονία είναι ένα πολυεθνικό κράτος, όπου οι Σλαβομακεδόνες (macedonians κατά αυτούς) αποτελούν το 64% του συνολικού πληθυσμού. Η αλβανική μειονότητα είναι πολύ σημαντική και ανέρχεται στο 25% και είναι συγκεντρωμένη στην περιοχή του Τετόβου. Ακολουθούν οι Τούρκοι σε ποσοστό 3,85%, οι Τσιγγάνοι (Ρομ) 2,66%, οι Σέρβοι 1,78% και οι Βλάχοι (0,48). Τέλος ποσοστό 1,88% αναφέρονται ως άλλες εθνότητες[3]. Η ΠΓΔ Μακεδονία αποτελεί εδαφικά το 35,8% της γεωγραφικής Μακεδονίας και το 40,9% του πληθυσμού του ίδιου χώρου. Μεγαλύτερη πόλη και πρωτεύουσα είναι τα Σκόπια (507.000 κατ.), ενώ άλλα μεγάλα αστικά κέντρα είναι το Τέτοβο (86.580 κατ.), το Μοναστήρι-Bitola (95.385 κατ.) και το Κουμάνοβο (105.484 κατ.).
Γλωσσικό
3. Οι ομιλούμενες γλώσσες στη χώρα είναι τα σλαβομακεδόνικα (macedonian), τα οποία αποτελούν κλάδο της νοτιοσλαβικής διαλέκτου.[4]. Η γραμματική και συντακτική επεξεργασία της σλαβομακεδονικής γλώσσας άρχισε μετά το Β’ Π.Π, όπως και η λογοτεχνική παραγωγή. Επίσης ομιλούνται τα αλβανικά από τη μειονότητα, τα σέρβικα, τούρκικα, βλάχικα, ελληνικά κ.α. Η «μακεδονική» είναι επίσημα αναγνωρισμένη ως επίσημη γλώσσα του κράτους. Το Σύνταγμα της ΠΓΔ Μακεδονίας αναγνωρίζει επίσης ως επίσημη τη γλώσσα που ομιλείται σε ποσοστό 20% επί του συνολικού πληθυσμού[5]. Η προσθήκη αυτή έγινε με τη συμφωνία της Οχρίδας. Τέλος υπάρχει πρόβλεψη ώστε σε τοπικό επίπεδο (δήμους) να θεωρείται επίσημη (για τις τοπικές υποθέσεις) η γλώσσα που ομιλείται σε ποσοστό άνω του 20%.
Θρησκεύματα
4. Ως προς τα θρησκευτικά ζητήματα το 64,7% του πληθυσμού είναι χριστιανοί ορθόδοξοι. Οι Μουσουλμάνοι αντιπροσωπεύουν του 25,17% του πληθυσμού ενώ το 10,45% είναι άθρησκοι ή ανήκουν σε άλλα θρησκευτικά δόγματα (π.χ. το 0,2% είναι Ρωμαιοκαθολικοί). Η ΠΓΔ Μακεδονία είναι μαζί με την Τουρκία, την Αλβανία και τη Β-Ε τα κράτη με το μεγαλύτερο κατ’ αναλογία πληθυσμό μουσουλμάνων στην Ευρώπη.
«Μακεδονική» Ορθόδοξη Εκκλησία (ΜΟΕ)
5.1 Επιπλέον πρόβλημα έχει ανακύψει και με την «Μακεδονική Εκκλησία». H, αυτοαποκαλούμενη, «Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία»[6] δεν αναγνωρίζεται σήμερα από το Πατριαρχείο της Σερβίας, αλλά ούτε και από κάποια άλλη Ορθόδοξη Εκκλησία[7]. Αντίθετα το Βατικανό την έχει αναγνωρίσει και έχει συνάψει σχέσεις μαζί της[8], έχοντας σαν κοινό σημείο αναφοράς την, Αλβανή – Καθολική, Μαρία Τερέζα. Το 1967 δέκα επισκοπές της τότε ΓΔ της Μακεδονίας, αυτοοργανώνονται και αποχωρούν από το Πατριαρχείο της Σερβίας[9]. Η σερβική εκκλησία ουδέποτε αναγνώρισε αυτή την πράξη (αν και είχε μεσολαβήσει η 06/1959 απόφαση της Συνόδου του Πατριαρχείου της Σερβίας), και θεωρεί, όπως και οι υπόλοιπες εκκλησίες ότι την Ορθοδοξία πρεσβεύει στη ΠΓΔ Μακεδονία η Αρχιεπισκοπή της Οχρίδας[10], η οποία δεν αναγνωρίζεται από το επίσημο κράτος. Σήμερα αρχιεπίσκοπος της ΜΟΕ είναι ο Στέφανος της Μακεδονίας και Αχρίδας. Η ΜΟΕ αποτελείται από 9 μητροπόλεις και έχει έντονη δράση και στο εξωτερικό[11] [12].
«Εκκλησία της Αχρίδας» ή «Μακεδονική Εκκλησία»
5.2 Οι προσπάθειες επίλυσης του εκκλησιαστικού ζητήματος έχουν ανατεθεί στο πατριαρχείο της Σερβίας[13] και υπό αυτήν διεξάγονται οι διαπραγματεύσεις. Έτσι τον 06.2003 ο Μητροπολίτης Βελεσών και Παραβαρδαρίου Ιωάννης (Zoran Vraniškovski), λειτουργώντας σαν ενδιάμεσος της «Μακεδονικής» Εκκλησίας και του Βελιγραδίου, πρότεινε τη χρήση του ονόματος Ορθόδοξη Αρχιεπισκοπή της Αχρίδας. Η εκκλησία των Σκοπίων αντέδρασε και απέπεμψε τον Ιωάννη από τους κόλπους της. Ο τελευταίος διώχτηκε προέβη στην ίδρυση της Ορθόδοξης Αρχιεπισκοπής της Αχρίδας και ορίστηκε Έξαρχος του Πατριάρχη Σερβίας. Τον 05.2005 o Πατριάρχης των Σέρβων Παύλος διέκοψε τις σχέσεις με την «Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία» και η Ιερά Σύνοδος της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας προχώρησε στην επανίδρυση της Ορθόδοξης Αρχιεπισκοπής της Αχρίδας, ορίζοντας σαν αρχιεπίσκοπο των Ιωάννη. Οι κινήσεις του αυτές οδήγησαν στην ποινική του δίωξη του τελευταίου από τις αρχές της ΠΓΔ Μακεδονίας για[14]. Η Εκκλησία της Αχρίδας δεν αναγνωρίζεται επίσημα από τα Σκόπια, παρόλο που αυτήν αναγνωρίζουν όλες οι υπόλοιπες ορθόδοξες εκκλησίες. Στην Εκκλησία της Οχρίδας ανήκει του 20% των ορθοδόξων της ΠΓΔ Μακεδονίας, με το υπόλοιπο 80% να υπάγεται στη «Μακεδονική Εκκλησία».
Συμπεράσματα
6.1 Η γειτονική χώρα αποτελεί ένα πολυεθνικό κράτος, που προσπαθεί να επιβιώσει σε μία περιοχή όπου αυτό το πρότυπο κράτους φαίνεται να έχει αποτύχει. Τα Βαλκάνια αποτελούν μια περιοχή που η εθνική ομοιογένεια αποτέλεσε τη σπίθα που άναψε τη φωτιά των τελευταίων 17 χρόνων. Η ΠΓΔ Μακεδονία προσπαθεί να σφυρηλατήσει στους κατοίκους της εθνική, γλωσσική και θρησκευτική «μακεδονική» συνείδηση. Έχοντας αποδεχτεί η ηγεσία της γειτονικής χώρας ότι το 1/3 του πληθυσμού δεν αποτελούν ενιαίο σώμα με τους υπόλοιπους, προσπαθεί να διατηρήσει αρραγή τα υπόλοιπα 2/3 των κατοίκων. Έτσι όμως δημιουργεί τριβές και εντάσεις όχι μόνο με την Ελλάδα αλλά και με τη Σερβία.
6.2 Γίνεται σαφές λοιπόν ότι ο ρόλος του ομόγλωσσου και ομόδοξου παραμένει η κατεξοχήν σημαντική παράμετρος για τη διατήρηση της κρατικής υπόστασης των γειτόνων. Περισσότερο μάλιστα και από την στήριξή τους από τις ΗΠΑ. Στα πλαίσια αυτής της θεώρησης κινείται η ηγεσία της χώρας. Έτσι υπό αυτό το πρίσμα θα πρέπει και η Ελλάδα να προσαρμόσει ανάλογα την διμερή αλλά και πολυμερή πολιτική της έναντι των Σκοπίων.
[1] Βλ. την από 28.01.2008 επιστολή. Ιστότοπος http://www.mpc.org.mk/English/news2.asp?id=2699
[2] Στη Ρώμη, ανήμερα της εορτής του αγ. Κυρίλλου(25.05.2008) ειπώθηκαν επί λέξει τα εξής: «Αγιε Κύριλλε, σήμερα, στη δική σου και τη δική μας Θεσσαλονίκη όλα όσα έκανες είναι πέτρινα. Σήμερα, στη γενέτειρά σου πόλη έχουν γίνει όλα στάχτη και σκόνη και δεν έμεινε ούτε γράμμα από τη γλώσσα τη δική σου και τη δική μας. Στην περιοχή όπου τότε όλοι μιλούσαν όπως εσύ και όπως εμείς, σήμερα απαγορεύεται όχι μόνο να ομιλείται αυτή η γλώσσα αλλά και να υπάρχει. Δυστυχώς, εκεί διώκεται και εκτοπίζεται οτιδήποτε είναι μακεδονικό ενώ αμφισβητείται και το όνομα της χώρας και το όνομα της Εκκλησίας και η ίδια η αλήθεια»
[3] Τα παραπάνω ποσοστά προέρχονται από την επίσημη απογραφή του 2002
[4] Περισσότερο συγγενή είναι με τη βουλγαρική, με την οποία έχουν πολλές κοινές ρίζες, παρά με κάθε άλλη σλαβική γλώσσα
[5] Επί του παρόντος, αλλά και στο μέλλον, μόνο η αλβανική πληροί το κριτήριο αυτό και θεωρείται επίσημη κρατική γλώσσα
[6] Makedonska Pravoslavna Crkva
[7] Μεταξύ αυτών ούτε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο-αντίθετα την αναγνωρίζει το Βατικανό
[8] Βλ. δηλώσεις του Πάπα Βενέδικτου XVI στις 26.12.2006, περί στήριξης της «Μακεδονίας». Επίσης το Ραδιόφωνο του Βατικανού εκπέμπει και στη «μακεδονική» γλώσσα
[9] Βλ. και σε Ταρναρίδης, Ιωάννης, Ιστορία της Σερβικής Εκκλησίας, Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Κυριακίδης, 1985
[10] Ohridska Arhiepiskopija
[11] Επισκοπές Καναδά, Αυστραλίας και Ευρώπη.
[12] Γνωστός στην Ελλάδα για προπαγάνδα, στα πλαίσια και του ζητήματος της ονομασίας, είναι ο Νικόδημος Τσαρκνιάς.
[13] Οι προκαθήμενοι των υπολοίπων ομόδοξων εκκλησιών θεωρούν ότι το ζήτημα άπτεται της αποκλειστικής δικαιοδοσία του σερβικού Πατριαρχείου, ως εσωτερικό ζήτημα.
[14] Του απαγγέλθηκε η κατηγορία της υποδαύλισης θρησκευτικού και εθνικού μίσους στη χώρα και δυσφήμιση της «Μακεδονικής Εκκλησίας». Του επιβλήθηκε ποινή 18 μηνών φυλάκισης από τους οποίους εξέτισε τους 8, στη φυλακή Ιντρίζοβο. Αποφυλακίστηκε στις 19.03.2006
