Στη χώρα μας, όπως και στον υπόλοιπο πλανήτη, το κρισιμότερο θέμα εθνικής ασφάλειας και ευημερίας των κρατών είναι η εξασφάλιση ενεργειακής αυτονομίας. Τα κράτη προσπαθούν όχι μόνο να περιορίσουν την εξάρτησή τους από ένα μέσο παραγωγής ενέργειας αλλά και να αυξήσουν τις δυνατότητες επίτευξης ενεργειακής ασφάλειας. Η ΔΕΗ προειδοποιεί για διακοπές ρεύματος, λόγω κατάληψης σε μια μονάδα παραγωγής της. Αντίστοιχα, μικρά σε σημασία, επεισόδια, προστιθέμενα, δημιουργούν κρίσης ενεργειακής αυτάρκειας σε πολλές χώρες. Η λύση για πολλούς[1] είναι η στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ). Πόσο όμως αυτές καλύπτουν τις ανάγκες σε ενέργεια, της Ελλάδας εν προκειμένω και ποιο είναι το νομικό πλαίσιο που τις διέπει; Στα παραπάνω δύο ερωτήματα επιχειρεί το παρόν να δώσει απαντήσεις.
Ι.
1. Οι ανανεώσιμες πηγές είναι ένας πυλώνας της σύγχρονης ενεργειακής εποχής. Παρόλο το προικισμένο φυσικό περιβάλλον της, η Ελλάδα ΔΕΝ έχει κάνει σημαντικά βήματα προς την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας
2. Η Ελλάδα δεν εκμεταλλεύεται τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα, αν και πέραν της ηθικής/περιβαλλοντικής υποχρέωσης, είναι και νομικά δεσμευμένη[2]:
Αιολική ενέργεια
α) Την πολύ μεγάλη ένταση των ανέμων, κυρίως στο νησιωτικό πλέγμα της χώρας (αιολική ενέργεια). Άλλες ευρωπαϊκές χώρες, με πολλή μικρότερο μέσο όρο έντασης Beaufort, στηρίζουν πολύ μεγαλύτερα ποσοστά παραγωγής ενέργειας στη δύναμη του Αιόλου[3]. Οι κορυφογραμμές των νησιών, είναι ο κατάλληλος τόπος για να επιτευχθεί η αυτάρκεια, έστω μέρος των νησιών, σε ενέργεια. Και αυτό χωρίς την υποβάθμιση του περιβάλλοντος, αλλά ούτε και της αισθητικής του τοπίου, καθώς οι χαρακτηριστικοί έλικες, κάλλιστα μπορούν να θεωρηθούν οι ανεμόμυλοι του 21ου αιώνα.
Ηλιακή ενέργεια
β) Τα αυξημένα ποσοστά ηλιοφάνειας (ηλιακή ενέργεια). Ο ήλιος, πέραν από χαρακτηριστικό το ελληνικού τοπίου, θα μπορούσε να βρει θέση και σε πολλά ενεργειακά projects, και να μη μένει μόνο ως εικόνα στα τουριστικά φυλλάδια. Τα ποσοστά χρήσης ηλιακής ενέργειας είναι αποκαρδιωτικά[4]. Χαρακτηριστικά το Εργαστήριο Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, με επικεφαλής τον διευθυντή του εργαστηρίου, αναπληρωτή καθηγητή κ. Π. Κοσμόπουλο σε δύο πανελλαδικές έρευνες σε σχέση με το ενεργειακό πρόβλημα αναφέρει: «είναι εγκληματικό στη χώρα μας, που έχει μεγάλη ηλιοφάνεια, να μη γίνεται εκμετάλλευση της δωρεάν προσφερόμενης ενέργειας από τον ήλιο τόσο για την παραγωγή ηλεκτρισμού όσο και για θερμό νερό
Υδάτινη και Γεωθερμική ενέργεια
γ) Η υδάτινη και γεωθερμική ενέργεια[5]. Η Ελλάδα διατρέχεται από πλήθος χειμάρρων. Το νερό τους κυλά ανεκμετάλλευτο προς τις θάλασσες, ενώ θα μπορούσε με κατάλληλα τεχνικά έργα (φράγματα) να συγκρατηθεί. Έτσι και θα παράγονταν ενέργεια, αλλά και θα αναβαθμιζόνταν το περιβάλλον με τη δημιουργία υγροτόπων. Εξάλλου και τα γεωθερμικά πεδία στην Ελλάδα μπορεί να μην είναι εφάμιλλα της Ισλανδίας, αλλά είναι ικανά, σε μικρά έστω ποσοστά να συμμετάσχουν στην παραγωγή ενέργειας[6]. Έτσι εκτός των παραπάνω, θα τονώνονταν ο αγροτουρισμός και θα υπήρχαν έτσι τα απαραίτητα κίνητρα για να παραμείνει ο ντόπιος πληθυσμός στον τόπο του, κερδίζοντας τα προς το ζην.
Βιοκαύσιμα
δ) Τα βιοκαύσιμα[7]. Το μέλλον στην παραγωγή ενέργειας από φυσικά προϊόντα. Πρώτες ύλες όπως το καλαμπόκι ή η βρώμη μπορεί να αποδειχτούν χρήσιμες στη μάχη απεξάρτησης της ελληνικής οικονομίας, από το πετρέλαιο και τις επακόλουθες πιέσεις που αυτό ασκεί στο σύνολο της οικονομικής δραστηριότητας. Επιπλέον είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία η Ελλάδα να καταστεί αυτάρκης σε βιοκαύσιμα, ανοίγοντας ταυτόχρονα ένα νέο, ελπιδοφόρο και κερδοφόρο κεφάλαιο για την αγροτική παραγωγή[8].
Υστέρηση Ελλάδας στις ΑΠΕ
3. Δυστυχώς τα νούμερα λένε τη δικιά τους αλήθεια, που στην προκείμενη περίπτωση είναι και πραγματικότητα. Μόλις το 3,1% της ηλεκτρικής ενέργειας των 57,8 TWt, που κατανάλωσαν πέρυσι οι Έλληνες, προήλθε από τις μονάδες των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ), με τα αιολικά πάρκα να κατέχουν τη «μερίδα του λέοντος». Συγκεκριμένα, η συνολική δυναμικότητα των συνδεδεμένων σταθμών ΑΠΕ που λειτουργούσαν τον Ιανουάριο του 2006 αντιστοιχεί σε 2.2 TWh[9] και προέρχεται κατά 77,4% από αιολικά πάρκα, κατά 13,6% μικρά υδροηλεκτρικά έργα και μόνο κατά 9,0% από λοιπές ΑΠΕ (όπως βιοαέριο, φωτοβολταϊκά). Ανησυχητικά μικρή είναι η παρουσία των φωτοβολταϊκών συστημάτων, σχεδόν μηδενική των γεωθερμικών εφαρμογών και περιορισμένη -αλλά με συνεχώς αυξανόμενη ανάπτυξη- των μικρών υδροηλεκτρικών.
ΙΙ.
Ν. 3468/2006
Α. Το νομικό πλαίσιο, το οποίο καθορίζει τα σχετικά με την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές είναι σύγχρονο. Ο βασικός νόμος που διέπει τη λειτουργία, επιχορήγηση και αδειοδότηση των αντίστοιχων μονάδων, ήταν ένα σαφές βήμα προς τα εμπρός. Όμως εν έτει 2006, όταν και ψηφίστηκε, ο νόμος 3468, ήταν ήδη παρωχημένος και άτολμος[10]. Όμως το άρθρο 3, 8, 10 , που ορίζουν τα σχετικά με την παραγωγή-σύνδεση με το δίκτυο, δε δείχνουν διάθεση παραμερισμού τις γραφειοκρατίας και επιτάχυνσης των σχετικών διαδικασιών. Έτσι ΑΠΟΘΑΡΡΥΝΟΝΤΑΙ οι επίδοξοι επενδυτές[11].
Αγορά Ενέργειας και ΑΠΕ
Β. Όσον αφορά τον τομέα της απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας εν έτει 2007 αυτή λειτουργεί στο πλαίσιο που καθορίζει ο Ν. 2773/1999 «Απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας-Ρύθμιση θεμάτων ενεργειακής πολιτικής και λοιπές διατάξεις» (ΦΕΚ Α’ 286) που ψηφίστηκε για την ενσωμάτωση της Οδηγίας 96/92/ΕΚ για την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας[12]. Ο βασικός αυτός νόμος τροποποιήθηκε κυρίως με το Ν. 3175/2003 "Αξιοποίηση του γεωθερμικού δυναμικού, τηλεθέρμανση και άλλες διατάξεις" (ΦΕΚ Α’ 207) και το Ν. 3426/2005[13] «Επιτάχυνση της Διαδικασίας για την Απελευθέρωση της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας» (ΦΕΚ Α’ 304).
Έλλειψη Σχεδίου Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης
Γ. Προς επισήμανση επίσης και για το ότι η Ελλάδα ακολουθεί μια ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΗ πολιτική στα ζητήματα ενέργειας, τίθεται και το γεγονός ότι νομική διαδικασία εναντίον της Ελλάδας -μεταξύ άλλων χωρών- ξεκίνησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επειδή δεν έχει καταστρώσει εθνικό Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης. Όπως προβλέπει η Οδηγία 2006/32, κάθε κράτος-μέλος πρέπει να διαμορφώσει ένα τέτοιο σχέδιο στο οποίο θα αναφέρονται συγκεκριμένα οι στόχοι, οι μηχανισμοί, τα κίνητρα και τα πλαίσια προκειμένου η συνολική εγχώρια κατανάλωση ενέργειας να μειωθεί κατά τουλάχιστον 9% την περίοδο 2008-2016.
[1] Economic Analysis Division of the International Energy Agency (2004). World Energy Outlook 2004, Paris: Organisation for Economic Co-operation and Development/International Energy Agency, P.195. Retrieved on 2007-09-17. “Figure 6.3: Indicative Mid-Term Generating Costs of New Power Plants”
[2] Αρθρ. 3 της Οδηγίας 2001/77/EΚ
[3] Χαρακτηριστικά η Γερμανία, Ισπανία και Πορτογαλία έχουν διείσδυση αιολικής πάνω από 20% και η Δανία πάνω από 40%)
[4] Άλλωστε η ελληνική (δημόσια) νοοτροπία ταυτίζει την ηλιακή ενέργεια με τον ηλιακό και το θερμοσίφωνα των νοικοκυριών.
[5] Για ορισμένους, όπως η κυβέρνηση της Ισλανδίας, η γεωθερμική ενέργεια δεν είναι ανανεώσιμη καθώς τα γεωθερμικά πεδία κάποια στιγμή εξαντλούνται. Αντίθετα η Διεθνεής Αντιπροσωπεία για την Ενέργεια (International Energy Agency) πιστοποεί τη γεωθερμική ως ανανεώσιμη πηγή ενέργειας.
[6] Αξιόλογα γεωθερνικά πεδία της Ελλάδας υπάρχουν στις εξής περιοχές: Αριστηνό Έβρου, Σάππες, Χρυσούπολη, Νιγρίτα, Σιδηρόκαστρο, Λαγκαδά, Αριδαία, Γρεβενά, Θερμοπύλες, Αιδηψός, Σουσάκι Κορινθίας, Ανδραβίδα, Νίσυρος, Λέσβος, Μήλος
[7] Το παρόν άρθρο δεν επεκτείνεται σε ζητήματα που αφορούν την αλλαγή των καλλιεργειών που οδηγούν σε υποσιτισμό και κοινωνικές εντάσεις τους πληθυσμούς των φτωχότερων κρατών. Αναγνωρίζει παραταύτα και δέχεται τη συνέπεια αυτή.
[8] Το επιτάσσει άλλωστε και η ΕΕ, έτσι ώστε έως το 2010 η χρήση των βιοκαυσίμων να φτάσει το ποσοστό του 5,75%
[9] 1 TWh= 1 δισ. KWh
[10] Ο ν.3468/2006 χαρακτήριζε ως Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ως εξής: Οι μη ορυκτές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η αιολική ενέργεια, η ηλιακή ενέργεια, η ενέργεια κυμάτων, η παλιρροϊκή ενέργεια, η βιομάζα, τα αέρια που εκλύονται από χώρους υγειονομικής ταφής και από εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού, τα βιοαέρια, η γεωθερμική ενέργεια, η υδραυλική ενέργεια που αξιοποιείται από υδροηλεκτρικούς σταθμούς
[11] Αν και τα άρθρα 12-13, όπως και οι μετέπειτα Υ. Α. Αριθμ. Δ6/Φ1/οικ.1725, Υ.Α. ΦΕΚ Β΄ 655/17.5.2005, δίνουν έναν τόνο εμπιστοσύνης, καθώς οι τιμές πώλησης της ενέργειας – πάλι στο προσκήνιο το κρατικό μονοπώλιο- θα είναι σταθερές τουλάχιστον για μια δεκαετία
[12] OJ L27/30.1.1997
