ΔΙΚΗΓΟΡΙΚA ΓΡΑΦΕΙA

Δικαστηριακή - Συμβουλευτική Δικηγορία και Διαμεσολάβηση, DPO σε:
Θεσσαλονίκη, Aθήνα, Πέλλα (Αριδαία, Γιαννιτσά, Έδεσσα, Σκύδρα), Μακεδονία και σε όλη την Ελλάδα.




Κυριακή 14 Δεκεμβρίου 2008

Κοινωνική εξέγερση ή παράλυση του κοινωνικού βίου;

Εισαγωγή

Τις τελευταίες ημέρες η Ελλάδα βιώνει τις συνέπειες της ανθρωποκτονίας ενός εφήβου από έναν αστυνομικό. Με αφορμή το δυσάρεστο αυτό συμβάν, και τις αναμφισβήτητες ποινικές αλλά και κοινωνικές ευθύνες του ειδικού φρουρού, παρατηρήθηκε μια έκρηξη βίας σε πολλές ελληνικές πόλεις. Η βία υλοποιήθηκε με τη μορφή βανδαλισμών, καταστροφών και λεηλασιών. Πλάι στους βιαιπραγούντες νεαρούς, υπήρξαν και ειρηνικές διαδηλώσεις, όπου πολίτες εξέφραζαν την αντίθεσή τους στη χρήση βίας από το κράτος ειδικά, και την αντίθεσή τους στο πρότυπο κοινωνικής και κρατικής λειτουργίας της χώρας γενικά. Πόσο όμως η απόσταση των δύο ομάδων κοινωνικής διαμαρτυρίας είναι μεγάλη και πόσο η βία και η παραβίαση του νόμου από διαδηλωτές συνιστά κοινωνική εξέγερση.


Είδη κοινωνικών εξεγέρσεων

Κοινωνική εξέγερση (riot=στάση, ταραχή, ξέσπασμα) συνιστά η ανυπακοή προς τους νόμους από μερίδα πολιτών. Αυτή χαρακτηρίζεται από ανοργάνωτες, σε επίσημο επίπεδο, ομάδων πολιτών, οι οποίες ωθούνται προς τη βία, το βανδαλισμό και άλλα εγκλήματα. Τα αίτια των ταραχών αποτελούνται από ένα μίγμα παραπόνου και διαφωνίας και εκφράζονται ως αντίθεση προς κυβερνητικές επιλογές, κοινωνικές, εκπαιδευτικές και οικονομικές δομές ή και προς το φόβο για το μέλλον. Μορφές της κοινωνικής εξέγερσης είναι η φοιτητική εξέγερση (campus riot), η οποία αφορά την αντίθεση προς το εκπαιδευτικό σύστημα, η φυλετική εξέγερση (race riot), με κύριο αίτημα την εξάλειψη ρατσιστικών συμπεριφορών, η εξέγερση κρατουμένων (prisoner’s riot) σε φυλακές για παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους, η αστική εξέγερση (urban riot), όπως θα παρατεθεί παρακάτω, και η αστυνομική εξέγερση (police riot). Ως τέτοια νοείται η χρήση αδικαιολόγητης, δυσανάλογης, αναρμόδιας και παράνομης δύναμης από αστυνομικούς (ή στρατιωτικούς ή κάθε άλλο μέλος σώματος ασφάλειας ενός κράτους) εναντίον μιας ομάδας πολιτών. Ο όρος αρχικός ξενόγλωσσος όρος «police riot» είναι ωστόσο αντιφατικός. Καθήκον της αστυνομίας, ως διοικητικό όργανο και μέσο επιβολής της κρατικής βούλησης είναι η καταστολή των εξεγέρσεων και όχι η πρόκλησή τους. Η αστική εξέγερση αφορά την πρόκληση ταραχών και εξεγέρσεων στον αστικό ιστό. Η γρήγορη αστικοποίηση έχει οδηγήσει στην άνοδο των αστικών ταραχών, συχνά καρδιά της πόλης. Η πρώτη περίπτωση σοβαρής αστικής κοινωνικής εξέγερσης θεωρείται η περίπτωση Watts στο Λος Άντζελες των ΗΠΑ το 1965 ενώ η πλέον πρόσφατη στην Ευρώπη είναι αυτή των παρισινών προαστίων το 2005.


Κοινωνικό κίνημα

Στα πλαίσια των κοινωνικών κινημάτων πρέπει να ιδωθεί και η αστική εξέγερση. Μαζικές ενώσεις προσώπων, λιγότερο οργανωμένες από τα πολιτικά κόμματα ή τις ομάδες πίεσης (συνδικαλιστικές-επαγγελματικές οργανώσεις, ενώσεις καταναλωτών. Τα άτομα που εντάσσονται σε αυτές έχουν κοινά βιώματα, κοινές αντιλήψεις, οράματα και στόχους, ώστε μέσω αυτών να δημιουργείται η αίσθηση της αλληλεγγύης ή της συλλογικής ταυτότητας. Έτσι στοχεύουν στη διασάλευση της κοινωνικής τάξης πραγμάτων, μη επιδιώκοντας ατομικά οφέλη αλλά την ριζική αλλαγή ή ανατροπή κοινωνικών σχέσεων. Ως σύγχρονα κοινωνικά κινήματα πρέπει να εννοηθούν το φοιτητικό, το οικολογικό ή «πράσινο» και γενικά όλα όσα διεκδικούν όχι απλά και μόνο ενός υψηλότερου βιοτικού επιπέδου αλλά και μιας καλύτερης ποιότητας ζωής.


Ακτιβισμός και κοινωνική δράση

Οι νέες μορφές κοινωνικής οργάνωσης της κοινωνίας των πολιτών (κοινωνικά κινήματα) συχνά καταφεύγουν στον ακτιβισμό προκειμένου να προβάλλουν τα αιτήματά τους. Ο ακτιβισμός, υπό μια γενική έννοια, μπορεί να περιγραφεί ως σκόπιμη δράση για να επέλθει η κοινωνική ή πολιτική αλλαγή. Η λέξη «activism» χρησιμοποιείται συχνά ταυτόσημα με τη διαμαρτυρία ή τη διαφωνία. Στις πιο αντιπαραθετικές περιπτώσεις, ένα ενεργό στέλεχος μπορεί να κληθεί έναν μαχητή ελευθερίας από μερικές, και τρομοκράτη από άλλες. Παραπλήσια σε περιπτώσεις βίαιων διαδηλώσεων κάποιοι εντοπίζουν οργή και αγανάκτηση άλλη διάθεση για λεηλασία, πλιάτσικο και καταστροφή. Έτσι διαδηλώσεις ενάντια στην παγκοσμιοποίηση έλαβαν χαρακτήρα συγκρούσεων μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομικών, όπως στο Σιάτλ στις 30.11.1999 αλλά και στη Γένοβα το 14.07.2001. Μάλιστα στην ιταλική πόλη σκοτώθηκε και ο 23χρονος Carlos Giuliani.


Ακτιβισμός και κουκουλοφόροι

Παρόμοια, γεγονότα βιώνει και η Ελλάδα, όπου με αφορμή το θάνατο ενός 15χρονου, του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, από την εκπυρσοκρότηση όπλου ενός ειδικού φρουρού ογκώδεις διαδηλώσεις συνέβησαν σε όλη τη χώρα. Ο ελληνικός ακτιβισμός με ειρηνικές διαδηλώσεις συνδυάστηκε με βιαιοπραγίες κουκουλοφόρων ατόμων. Δεν είναι δυνατό εγκληματικές πράξεις που στρέφονται κατά ανθρωπίνων δικαιωμάτων να χαρακτηρίζονται κοινωνικοί αγώνες, ξέσπασμα νεολαίας και άλλοι άλλοι συναφείς πομπώδεις τίτλοι.


Αντιδράσεις κατά της κοινωνίας, δράσεις κράτους

Οι πράξεις βίας νομιμοποιούνται όταν συμβαίνουν σε καθεστώτα ανελεύθερα, αντιδημοκρατικά και τυραννικά. Αλλά και πάλι η νομιμοποίηση θα επέλθει αφού το ανελεύθερο καθεστώς αντικατασταθεί και επικρατήσει η δημοκρατική τάξη, οπότε και οι προηγούμενες πράξεις βίας θα θεωρηθούν αγώνες υπέρ των ατομικών, πολιτικών, κοινωνικών ελευθεριών και των δικαιωμάτων αλληλεγγύης. Κατά συνέπεια όταν οι ακρότητες από μερίδα κουκουλοφόρων που έλαβαν χώρα το Δεκέμβριο του 2008 σε πολλές ελληνικές πόλεις δεν μπορούν να θεωρηθούν ως πράξεις ενάντια σε κάποιο καθεστώς, που δύνανται να νομιμοποιηθούν. Αποτελούν εγκλήματα σε βάρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων τρίτων. Η καταστροφή ατομικής και δημόσιας περιουσίας, η παράλυση της οικονομικής και κοινωνικής ζωής της χώρας, η αναταραχή στα σχολεία και τα πανεπιστήμια και οι δυσμενείς εικόνες της Ελλάδας σε όλο τον πλανήτη δεν μπορούν να δικαιολογηθούν ως πράξεις κοινωνικής εξέγερσης. Πρόκειται για τέλεση εγκλημάτων τα οποία δεν κατεστάλησαν από τα αρμόδια κρατικά όργανα, φοβούμενα ένταση του φαινομένου. Το κράτος λοιπόν που έχει το μονοπώλιο της βίας, δήλωσε αδυναμία να ανταπεξέλθει στο ρόλο του. Αυτοκαταργήθηκε ηθικά και εν τοις πράγμασι, δήλωσε αδυναμία να ελέγξει την κατάσταση.


Τέλεση εγκλημάτων-απουσία κοινωνικής αποδοχής

Η κοινωνική εξέγερση δεν συντελείται από εκατό ανθρώπους σε βάρος άλλων δέκα εκατομμυρίων. Κοινωνική εξέγερση δεν αποτελούν οι καταλήψεις σε σχολεία με αφορμή το θάνατο ενός εφήβου. Κοινωνική εξέγερση δεν αποτελεί η παράλυση της χώρας για μια ολόκληρη εβδομάδα. Αν αντίθετα τοποθετηθούν στο ίδιο καλάθι οι αγωνίες και αγώνες των πολιτών για βιώσιμο περιβάλλον, για πραγματικά αναβαθμισμένη και αξιολογούμενη παιδεία, οι αγωνίες για το κράτος πρόνοιας και οι ανησυχίες για εθνικά και κοινωνικά ζητήματα με τις μολότωφ, το πλιάτσικο και τις καμένες περιουσίες τότε υποπίπτουμε στη σφάλμα της εξομοίωσης θετικών και κάκιστων γεγονότων, ή όπως ο θυμόσοφος λαός λέει, δίπλα στα ξερά θα καίγονται και τα χλωρά. Η σημασία των προβληματισμών των νέων δεν είναι καλό να εντάσσεται στα πλαίσια μιας δήθεν κοινωνικής εξέγερσης. Δεν μπορεί να συγκρίνεται ο αγώνας των αφροαμερικανών για ισότητα, ο Μάης του ’68 για παιδεία και απογαλακτισμό από το στάσιμο συντηρητισμό , η Αλληλεγύη της Πολωνίας και ο αγώνας για πολιτικά και εργατικά δικαιώματα ή το Πολυτεχνείο με τη διασάλευση της ειρηνικής ζωής σε μια ολόκληρη χώρα, δημοκρατική και ανεκτική. Ασφαλώς δεν πρέπει να συγχέονται οι δυσλειτουργίες του δημόσιου βίου, σοβαρές όπως το σκάνδαλο του Βατοπεδίου με τυραννικά καθεστώτα.


Συμπεράσματα

Τα προβλήματα στην αγορά εργασίας, η οικονομική δυσπραγία και οι έλλειψη εναλλακτικής οδού για τη νεολαία δεν αποτελούν σε καμιά περίπτωση άλλοθι για τα πετροπόλεμο, φωτιές σε περιουσίες, λεηλασία καταστημάτων, παρεμπόδιση του κοινωνικού βίου της χώρας. Στη δυσάρεστη και επικίνδυνη περίπτωση που το παραπάνω συμβεί αποπροσανατολίζεται η κοινή γνώμη, ξεχνάει τα πραγματικά προβλήματα και ζει υπό τη μέθη μιας δήθεν επανάστασης προς ένα, ανεδαφικό και ουτοπικό, στόχο. Η πραγματική κοινωνική αλλαγή θα έρθει με αλλαγή νοοτροπίας, με επαναπροσέγγιση αξιών και αρχών και με προσήλωση σε ένα μέλλον δίχως κομματικές αγκυλώσεις, σκάνδαλα, υποβάθμιση της παιδείας και του περιβάλλοντος.


Βιβλιογραφία

• R.Shaw, «The Activist's Handbook: A Primer for the 1990s and Beyond» εκδ. University of California Press, 1996
• Εφημ. Repubblica, «G8, festa in caserma dopo il morto», φύλλο της 26.11.2006
• John F. McDonald & Daniel P. McMillen, «Urban Economics and Real Estate, Theory and Practice» εκδ. Blackwell, 2006, σελ.368
• Laurent Pech, «French Riots: A Failure of the Elite, Not the Republic», 16.11.05 jurist.law.pitt.edu
• Della Porta & Diani, «Social movements, an introduction», εκδ. Blackwell Publishing 1999, σελ. 13-16
• J. Habermas, «Toward’s Rastional Society», εκδ. Heinemann, London, 1971 σελ. 25
• P. Horst-G.Thomson, «Η Παγκοσμιοποίηση σε αμφισβήτηση, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα, 2001
• Γ.Πάσχος, «Κράτος δικαίου και Πολιτική», εκδ.Πολίτης, Αθήνα, 199, σελ 39 επ, 90 επ, 161
• Μ.Σεραφετινίδου, «Εισαγωγή στην Πολιτική Κοινωνιολογία», εκδ. Gutenberg, Αθήνα, 2004, σελ. 215-265, 362 επ.

Κυριακή 16 Νοεμβρίου 2008

Ναρκωτικά και τοξικομανία. Ένα δικαιικό και κοινωνικό φαινόμενο.

Εισαγωγή

1. Τα ναρκωτικά αποτελούν μία πτυχή της κοινωνικής ζωής που απαιτεί δραστική αντιμετώπιση. Οι ενέργειες προς αυτή την κατεύθυνση άπτονται πολλών τομέων, και σε αυτούς συγκαταλέγονται οι υπηρεσίες υγείας και πρόνοιας, οι δικαστικές και αστυνομικές αρχές, οι φορείς παιδείας αλλά κι ο καθένας ατομικά. Με το παρόν άρθρο επιχειρείται μια προσπάθεια προβολής του θέματος, μακριά από υπερβολές και δραματικούς τόνους, από νομική και κοινωνική σκοπιά.


Τοξικομανία και διάκριση ναρκωτικών


2. Η πολιτεία από αρκετά νωρίς ποινικοποίησε τη χρήση ναρκωτικών, με το ν.1681/1919 περί αλητείας και επαιτείας, όπου σε αυτόν τιμωρείται όχι μια συγκεκριμένη πράξη, αλλά ένας αφηρημένος αντικοινωνικός τύπος ατόμου {1}. Η τοξικομανία θεωρείται ως μια κατάσταση περιοδικής ή χρόνιας δηλητηρίασης, επιζήμιας για το άτομο (και το κοινωνικό σύνολο), η οποία προκαλείται από επανειλημμένη χρήση φυσικής ή συνθετικής ουσίας {2}. Η εξάρτηση του ατόμου, γίνεται και από άλλες ουσίες (λ.χ. αλκοόλ, φάρμακα, νικοτίνη) καμία όμως δεν έχει την επικινδυνότητα των ναρκωτικών ουσιών (γι’ αυτό και δεν θεωρούνται ως ναρκωτικά). Η πολιτεία δια του βασικού νομοθετικού εργαλείο, του Κώδικα Νόμων για τα Ναρκωτικά (ΚΝΝ) {3}, όπως αυτός αντικατέστησε τον παλιότερο ν. 1729/1987, έχει θεσπίσει έναν κατάλογο με απαγορευμένες ουσίες, χωρίς να προβαίνει σε διάκριση μεταξύ μαλακών και σκληρών (αρθρ. 1 παρ. 2 ν. 3459/2006). Πάντως γίνεται δεκτό σαν ορθότερο ότι η αναφορά του νομοθέτη στις ναρκωτικές ουσίες είναι περιοριστική και δεσμεύει το δικαστή, ο οποίος δεν μπορεί να θεωρήσει ενδεικτική την καταχώρηση στους τέσσερις πίνακες των ουσιών.

2.1 Στον ΚΝΝ επιπλέον ο νομοθέτης δεν προβαίνει σε διαχωρισμό σκληρών και μαλακών ναρκωτικών. Κριτήριο διάκρισής τους, από την επιστήμη, είναι η βαρύτητα των βλαβών που προκαλούν στο χρήστη. Έτσι ως βαρύτερα θεωρούνται όσες ουσίες περιέχουν ουσίες οπίου, ενώ ως μαλακότερη νοείται η κάνναβη. Παρόλο που στο νόμο δεν γίνεται η διάκριση, αυτή οφείλει να λαμβάνεται υπόψη από τον εφαρμοστή του δικαίου, προκειμένου να προβεί στην επιμέτρηση της ποινής.

2.2 Στο ίδιο βασικό νομοθέτημα, δίνεται και ο ορισμός του τοξικομανή (άρθρ. 30 ν. 3459/2006), με τη νομολογία να έχει προβεί και σε νεώτερες ερμηνείες {4}. Έτσι ως τοξικομανής θεωρείται αυτός που απέκτησε την έξη της χρήσης ναρκωτικών ουσιών και δεν μπορεί να την αποβάλλει με τις δικές του δυνάμεις. Πάντως σε νεότερα νομοθετικά κείμενα δεν συναντάται ο όρος «τοξικομανής», αλλά αναφέρονται τα άτομα αυτά ως χρήστες ναρκωτικών ουσιών που υποβάλλονται σε ειδική μεταχείριση. Κρίθηκε ότι ο κοινωνικός στιγματισμός του χρήστη επιτάσσει τη μη χρήση του προηγούμενου όρου {5}. Ο χρήστης ναρκωτικών είναι και εξαρτημένος από αυτά.

Εξάρτηση

3. Έτσι η εξάρτησή (drug dependence, dépendance à l’ egard des drogues, Drogenabhängigkeit) διακρίνεται σε σωματική (όταν η μειωμένη ή καθόλου χρήση οδηγεί σε δυσμενή σωματικά συμπτώματα, όπως ιδρώτας, δάκρυα, ρίγη, εμετό, ζάλη, νευρικότητα κ.α.), σε ψυχολογική (σε κάθε περίπτωση εξάρτησης. Αυτή είναι πιο επίπονη και διαρκής από τη σωματική) ή και τα δύο. Το εξαρτημένο άτομο, σύμφωνα και με την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρία, προβαίνει σε χρήση της ουσίας σε μεγάλες ποσότητες ή για μεγάλα χρονικά διαστήματα, παρά την αντίθετη πρόθεσή του, παρουσιάζοντας έτσι το φαινόμενο της ανοχής στη χρήση των ουσιών {6}. Επιπλέον προσπαθεί ανεπιτυχώς να ελέγξει τη χρήση ή να τη διακόψει, και αντίθετα σπαταλά πολύ χρόνο, στο πώς θα εξασφαλίσει τη χρήση της ουσίας. Ο εξαρτημένος, λόγω της μέθης του από την ουσία, δεν μπορεί να συμμετάσχει στις εργασιακές, κοινωνικές, οικογενειακές δραστηριότητες.

3.1 Επίσης ο χρήστης αναπτύσσει στερητικό σύνδρομο {7} (withdrawal ή abstinence syndrome), στην περίπτωση που επιχειρήσει να διακόψει ή να μειώσει τη λήψη της ουσίας. Έτσι, σα φαύλος κύκλος, καταφεύγει σε μεγαλύτερη χρήση της ουσίας, με σκοπό την ανακούφιση ή την αποφυγή του στερητικού συνδρόμου. Χαρακτηριστικός είναι τέλος και ο ορισμός του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, όπου η εξάρτηση είναι ψυχική κατάσταση και μερικές φορές επίσης σωματική, που προκύπτει ως αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης μεταξύ ενός ζώντος οργανισμού και ενός ναρκωτικού. Αυτή χαρακτηρίζεται από επιδράσεις στη συμπεριφορά ή άλλες που περιλαμβάνουν πάντοτε μια εσωτερική ώθηση για λήψη ναρκωτικών σε διαρκή ή περιοδική βάση με σκοπό τη βίωση ψυχικών εμπειριών και σε ορισμένες περιπτώσεις την αποφυγή των ενοχλήσεων που προκαλούνται από την έλλειψή της {8}.

3.2 Η νομική μεταχείριση της εξάρτησης παρέχει τη δυνατότητα απαλλαγής των εξαρτημένων δραστών ή μείωσης της ποινής των εξαρτημένων διακινητών. Η κρατούσα στη θεωρία (όχι όμως και στην πράξη) ερμηνεία περνά από το άρθρο 30 του ν. 3459/2006. Έτσι η εξάρτηση (αδυναμία αυτοδύναμης αποβολής της έξης) σημαίνει αδυναμία (ή μείωση της δυνατότητας) συμπεριφοράς αλλιώς (ου δύναται άλλως). Επομένως υπάρχει αδυναμία καταλογισμού στο «δράστη». Η έλλειψη της (μερικής ή ολικής) ενοχής, στηρίζεται σε απαλλαγή, λόγω ενός στοιχείου (της εξάρτησης) που υφίσταται κατά το χρόνο τέλεσης της πράξης.

Διακίνηση ναρκωτικών από μη εξαρτημένους

4. Αν από τη μια, ο χρήστης πρέπει να θεωρείται σαν άρρωστος, ο οποίος χρήζει ιατρικών και κοινωνικών παροχών (γι’ αυτό και η ποινική του μεταχείριση είναι ευμενής), ο έμπορος είναι, από την άλλη, συνήθως η αφορμή να ξυπνήσει η κοινωνία από το λήθαργό της και να προβληματιστεί για τη διάδοση των ναρκωτικών. Η δικαστική εξουσία προσπαθεί να στέκεται αμείλικτη προς τους εμπόρους μη χρήστες. Από το 1976 (βλ. Ολ.Α.Π. 1200/76) η νομολογία θεωρεί ως εμπορία (αρθρ. 8 περ, θ’ ΠΚ) κάθε περίπτωση πραγματοποίησης ή διευκόλυνσης της κυκλοφορίας ναρκωτικών από άτομο σε άτομο. Το άρθρο 20 του ν. 3459/2006 αφορά τις βασικές μορφές διακίνησης, ενώ τα επόμενα άρθρα αφορούν γενικά τα εγκλήματα διακίνησης. Ως πώληση και αγορά ναρκωτικών ουσιών ορίζεται η κατ. αρθρ. 513 ΑΚ μεταβίβαση της κυριότητας της ουσίας στον αγοραστή, με παράδοσή της έναντι συμφωνηθέντος τιμήματος {9}.

4.1 Στην έννοια της εμπορίας υπάγεται η πράξη της αγοράς προς μεταπώληση αλλά και της μεταφοράς (μετακίνηση ναρκωτικών από τόπο σε τόπο με κάθε μέσο/τρόπο, εντός της Ελλάδας) {10}, διαμετακόμισης (εισαγωγή-εξαγωγή ναρκωτικών) αλλά και της κατοχής. Σαν κατοχή νοείται η φυσική εξουσίαση των ναρκωτικών από το δράστη, ώστε να μπορεί ανά πάσα στιγμή να διαπιστώσει την ύπαρξή τους και με κατ’ ιδίαν βούληση να τις διαθέτει πραγματικά. Η κατοχή απαιτεί μια στοιχειώδη διάρκεια και δεν αρκεί να είναι στιγμιαία {11}. Η κατοχή έχει χαρακτήρα επικουρικό έναντι των ειδικά μνημονευόμενων μορφών διακίνησης, ως εκ τούτου συρρέει φαινομενικά με τις άλλες πράξεις του αρθρ. 20 παρ. 1. Τέλος για να ενταχθεί στην έννοια της εμπορίας δεν πρέπει να προορίζονται τα ναρκωτικά για προσωπική, του κατόχου, χρήση.

Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα ναρκωτικά

5. Εμπρός στην θεαματική αύξηση της χρήσης ναρκωτικών, όπως αυτή έχει καταγραφεί από το 1975, τόσο ποσοτικά (αριθμός θανάτων, κατηγορουμένων, καταδικαστικών αποφάσεων, κρατουμένων) όσο και ποιοτικά (στροφή από το χασίς στην ηρωίνη και την κοκαΐνη), η Πολιτεία έστρεψε το ενδιαφέρον της στην πρόληψη, ως μείωση της ζήτησης, και στην καταστολή, ως μείωση της προσφοράς, του φαινομένου {12}. Από το Δεκέμβριο 2001 έχει κατατεθεί Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα ναρκωτικά (περίοδος 2002-2006) {13}. Κύριο αντικείμενό του είναι ο συντονισμός δράσης των κρατικών υπηρεσιών, η παρακολούθηση της εφαρμογής και η διάθεση πόρων {14}. Η ερευνητική δραστηριότητα στον τομέα των ναρκωτικών συντελείται από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης (ΕΚΤΕΠΝ), σε συνδυασμό και με άλλους φορείς, όπως ο ΟΚΑΝΑ (μετεξελίσσεται σε Εθνικό Κέντρο Απεξάρτησης), στον οποίο ανατέθηκε η παρακολούθηση της εφαρμογής του σχεδίου δράσης. Για την περίοδο 2006-2012 είναι ήδη σε εξέλιξη το νέο σχέδιο δράσης, όπου προτεραιότητα αποτελεί η ενεργητική και προληπτική πρόνοια καθώς και η επανένταξη των χρηστών.

5.1 Σε ότι έχει να κάνει με την πρόληψη, επιδιώκεται η ενημέρωση του πληθυσμού που μπορεί να μην έχει υποκύψει στην έξη των ναρκωτικών, αλλά αντιμετωπίζει σχετικούς κινδύνους. Η ενημέρωση συντελείται μέσω σχολικών προγραμμάτων, δημοτικών/νομαρχιακών, προγράμματα απευθυνόμενα σε γονείς αλλά και προγράμματα για εκπαίδευση των λειτουργούντων την πολιτική κατά των ναρκωτικών. Επίσης προβλέπεται η διενέργεια ερευνών και λήψη στατιστικών στοιχείων για τα ζητήματα που αφορούν τα ναρκωτικά. Η πρόληψη έχει όμως και στοιχεία δευτερογενούς δράσης, δηλαδή προσπάθειες γίνονται και για την έγκαιρη επέμβαση σε περιπτώσεις, όπου πολίτες έχουν ήδη έλθει σε επαφή με τα ναρκωτικά, αλλά δεν έχουν διαβεί το κατώφλι της εξάρτησης. Τέλος σημαντικό ρόλο παίζουν τα προγράμματα κοινωνικής επανένταξης των αποθεραπευμένων πρώην χρηστών (έτσι μείωση του κινδύνου υποτροπής) {15}.

5.2 Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει και στη θεραπευτική πολιτική. Έτσι σήμερα υπάρχουν στην Ελλάδα 26 αναγνωρισμένες θεραπευτικές ομάδες (πρώτη ήταν η «Ιθάκη», σημερινό ΚΕΘΕΑ. Η πλειονότητα των προγραμμάτων είναι «στεγνά». Τα παραπάνω είναι όσα προγράμματα (είτε εσωτερικής είτε εξωτερικής διαμονής στο θεραπευτικό κέντρο) γίνονται δίχως τη χορήγηση ουσιών. Στον αντίποδα βρίσκονται τα προγράμματα υποκατάστασης. Στόχος τους είναι είτε η απεξάρτηση είτε η μείωση της χρήσης (συνήθως επιδιώκεται το δεύτερο). Χορηγείται μεθαδόνη και παρέχεται παράλληλα και ψυχοκινητική υποστήριξη στους χρήστες. Κύριος φορέας των προγραμμάτων υποκατάστασης είναι ο ΟΚΑΝΑ. Ο νομοθέτης αναγνώρισε τις προσπάθειες αυτών των προγραμμάτων (ενώ ο ν. 1729/87 έκανε πρόβλεψη μόνο για τα στεγνά προγράμματα), στις διορθώσεις και αναθεωρήσεις του αρχικού νόμου (βλ. αρθρ. 12 ν.2161/93, ν. 3189/2003, αρθρ. 32 ν. 3459/2006).

Διεθνείς δράσεις για τα ναρκωτικά

6. Ο ΟΗΕ έχει θεσπίσει τρεις συμβάσεις αφορούσες τα ναρκωτικά. Αυτές είναι η Ενιαία Σύμβαση για τις ναρκωτικές ουσίες του 1961, η Σύμβαση για τις ψυχοτρόπες ουσίες, 1971και η Διεθνής Σύμβαση κατά της παράνομης διακίνησης ναρκωτικών και ψυχοτρόπων ουσιών του 1988 {16}. Το γραφείο του ΟΗΕ για τα ναρκωτικά και το οργανωμένο έγκλημα (UNDOC) είναι το βασικό όργανο για την καταπολέμηση των ναρκωτικών, στα πλαίσια δε αυτού έχει συσταθεί η Επιτροπή Ναρκωτικών, η οποία αποτελεί το κεντρικό όργανο διαμόρφωσης πολιτικής και συντονισμού των εργασιών του ΟΗΕ κατά των ναρκωτικών. Ένας διεθνές forum, δίχως νομική προσωπικότητα διεθνούς οργανισμού για την καταπολέμηση των ναρκωτικών σε παγκόσμιο επίπεδο είναι και η Ομάδα του Δουβλίνου (και οι υποομάδες), στην οποία συμμετέχουν τα κράτη μέλη της ΕΕ, οι ΗΠΑ, ο Καναδάς. Η Ιαπωνία, η Αυστραλία και η Νορβηγία. Η Ομάδα του Δουβλίνου συντονίζει τις παγκόσμιες δράσεις κατά των ναρκωτικών {17} .

6.1 Η ΕΕ υιοθέτησε τη Γενική Στρατηγική (2000-2004), στο Ευρ. Συμβούλιο του Ελσίνκι, ενώ Το Ευρ. Συμβούλιο της Φέιρα ενέκρινε το Σχέδιο Δράσης της ΕΕ κατά των ναρκωτικών. Η νέα στρατηγική της ΕΕ για τα ναρκωτικά (2005-2012) δίνει έμφαση στη μείωση της ζήτησης και της προσφοράς, καθώς και στους τομείς της διεθνούς συνεργασίας, έρευνας, πληροφόρησης και αξιολόγησης. Ενισχύεται ο ρόλος της Οριζόντιας Ομάδας για τα Ναρκωτικά (H.D.G.), που σκοπό έχει τα συντονισμό των ενεργειών της ΕΕ με διεθνείς οργανισμούς και άλλους εταίρους. Το Σχέδιο Δράσης της ΕΕ για τα ναρκωτικά 2005-2008 {18} ολοκληρώθηκε καθώς και οι διαδικασίες αξιολόγησής του, ενώ αναμένεται μέχρι το τέλος έτους η ψήφιση του νέο Σχέδιο Δράσης της ΕΕ για τα ναρκωτικά, περιόδου 2009-2012. Σε εξέλιξη είναι η στρατηγική καταπολέμησης των ναρκωτικών (2005-2012) Επικουρικό όργανο συνιστά το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για τα Ναρκωτικά, που συλλέγει και μελετά τα στοιχεία για τα ναρκωτικά στην ΕΕ και δημοσιεύει ετήσιες εκθέσεις {19}, καθώς και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας {20}. Τέλος έχει εκπονηθεί ειδικό πρόγραμμα, για την πρόληψη των ναρκωτικών και σχετική ενημέρωση {21}, με χρονικό ορίζοντα 2007-2013.

Συμπεράσματα

7. Από τα παραπάνω συνάγεται ότι το φαινόμενο των ναρκωτικών είναι αρκετά σοβαρό για τις σύγχρονες κοινωνίες. Συνεπάγεται αυξημένη εγκληματικότητα, αποδιοργάνωση του κοινωνικού ιστού και αδυναμία των υπηρεσιών πρόνοιας να περιθάλψουν τους χρήστες. Συνεπώς οι ενέργειες της Πολιτείας πρέπει να είναι στοχευμένες στην πρόληψη και να έχουν επιπλέον διεθνή χαρακτήρα, ώστε να πληγεί το φαινόμενο στη ρίζα του.
.


{1} Ν. Ανδρουλάκη, «Ποινικόν Δίκαιον - Ειδικόν Μέρος», εκδ. Αντ. Σάκκουλα, 1974, Αθήνα, σελ. 138-139
{2} Χαρακτηριστικός ο ορισμός της νομολογίας, Εφ.Αθην. 951/1988, Υπεράσπιση 1992, σελ. 597
{3} ν. 3459/2006, ΦΕΚ Α’/103 της 25ης Μαΐου 2006.
{4} ΑΠ. 683/1995 Ποιν.Χρον. ΜΕ’ σελ. 1258, Εφ.Αθην. 170/1987 Ελλ.Δικ. 29 σελ. 419 κ.λ.π.
{5} Γ. Σταθέας, «Ερμηνεία του νέου νόμου περί ναρκωτικών», εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα, 1988, σελ. 84, Α. Κονταξής, «Ποινικό Δίκαιο και ναρκωτικά», εκδ. Π.Ν Σάκκουλας, Αθήνα, 1988, σελ. 144
{6} Αντ. Κουτσελίνη, «Ναρκωτικά», σε Αντ. Τριχοπούλου/ Δ. Τριχοπούλου, Προληπτική Ιατρική, εκδ. Παρισιάνος, Αθήνα, 1986, 1σελ. 49-156• πρβλ. J.F. Kramer / D.C. Cameron (eds.), «A Manual on Drug Dependence», Geneva: Word Health Organization, 1975, σελ. 13 επ. και G.G. Nahas/ H.C. Frick/ T. Gleoaton/ K. Schuchard/ O. Moulton, «A drug policy for our times», σε UN Bulletin on Narcotics, τ. 38:1986, τεύχη 1 και 2, σελ. 6 επ.
{7} A. και M. Porot, «Opium et ses derives, Toxicomanies», σε Antoine Porot, «Manuel alphabetique de Psychiatrie», εκδ. PUF, Paris, 1975, σελ. 463-467.
{8} Σ. Παύλος, «Ναρκωτικά», εκδ. Π.Ν. Σάκκουλα, Αθήνα, 1997,σελ. 219.
{9} ΑΠ 67/2000 ΠοινΧρον 2000, σελ. 204 καθώς και ΑΠ 1955/2002, ΠοινΔικ 2003, σελ. 453
{10} ΑΠ 1535/2002, ΠοινΔικ 2003, σελ. 219.
{11} ΑΠ 48/1999, Υπεράσπιση 2000, σελ. 275 (όπου και παρατηρήσεις Α.Παπαδαμάκη).
{12} Η καταστολή αφορά το νομικό οπλοστάσιο αντιμετώπισης των ναρκωτικών, αναφορά κάποιων σημείων του έγινε παραπάνω
{13} Απόφαση Υ876/ΦΕΚ1389/Τ.Β/22.10.200
{14} Ν.Παρασκεύοπουλος, «Η καταστολή της διάδοσης των ναρκωτικών στην Ελλάδα», εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα, 2006. σελ 32 επ.
{15} Υπ. Υγείας και Κοινων.Αλληλ., «Νέα εθνική στρατηγική για τα ναρκωτικά», εκδ. ΟΚΑΝΑ, Αθήνα, 2006, σελ. 7-10
{16} www.unodc.org/unodc/en/drug_and_crime_conventions.html
{17} http://www.unodc.org/iran/en/mini_dublin_group.html
{18} ΕΕ C 168 της 08.07.2005
{19} ΕΚΠΝΤ, «Ετήσια έκθεση 2008. Η κατάσταση του προβλήματος των ναρκωτικών στην Ευρώπη», εκδ. Υπηρ.Επίσ.Εκδ.ΕΚ, Λουξεμβούργο, 2008
{20} Κανονισμός 1920/2006 του ΕυρΚοιν. και του Συμβουλίου, 12.12.2006, ΕΕ L 376 της 27.12.2006
{21} Απόφαση 1150/2007/ΕΚ του ΕυρΚοιν και του Συμβουλίου 25.09.2007, ΕΕ L 257 της 03.10.2007

Κυριακή 26 Οκτωβρίου 2008

Χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Ενίσχυση, εποπτεία, επενδυτές. Η νομική διάσταση.

Εισαγωγή

1. Οι τράπεζες μοιάζουν να είναι τα μεγαλύτερα θύματα της κρίσης που πλήττει την παγκόσμια οικονομία. Στις προσπάθειες προστασίας τους εντάσσεται τόσο η προσπάθεια διάσωσής τους, μέσω και της αύξησης της εποπτείας, όσο και η εγγύηση από τις κυβερνήσεις των τραπεζικών καταθέσεων.

Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων

2. Στην Ελλάδα, όπως και σε όλη την ΕΕ, η κυβέρνηση εγγυήθηκε τις τραπεζικές καταθέσεις μέχρι ύψους 100.000 €. Το ελληνικό υπουργείο Οικονομικών τροποποίησε το ν. 2832/2000 (ΦΕΚ Α’ 141/13.06.2000) και ειδικότερα το αρθρ. 5 παρ. 2 περ. β’, αυξάνοντας το ποσό εγγύησης των καταθέσεων από τις 20.000 € στις 100.000 €. Ο νόμος 2832 του 2000 τροποποίησε τα αρθρ. 40 έως 56 του παλαιότερου 2324/1995 (ΦΕΚ 146 Α’, 17.07.1995), ο οποίος είχε εκδοθεί στα πλαίσια συμμόρφωσης του εθνικού δικαίου με το κοινοτικό {1}. Με το ν. 2832/2000 δημιουργήθηκε το Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων (εφ’ εξής ΤΕΚ). Η σημασία της προστασίας των καταθέσεων έγινε αντιληπτή μετά την κρίση του 1929. Έτσι είχε προηγηθεί η θέσπιση του ν. 5076/1931, τον οποίο τροποποίησε ο ν. 2076/92. Σήμερα το ΤΕΚ συνιστά το φορέα διαχείρισης του συστήματος εγγύησης των τραπεζικών καταθέσεων, όψεως ή ταμιευτηρίου (ο όρος κατάθεση επεξηγείται στο αρθρ. 5 παρ. 1 ν. 2832/2000, σε αυτόν δεν συμπεριλαμβάνονται τα ομόλογα, τα αμοιβαία κεφάλαια, συνταξιοδοτικά και ασφαλιστικά προγράμματα, swaps καθώς δε συνιστούν καταθέσεις, ενώ τα repos ανήκουν στις εξαιρούμενες καταθέσεις).

2.1 Ιδρύθηκε από την Τράπεζα της Ελλάδος και την Ελληνική Ένωση Τραπεζών, που συμμετέχουν στο κεφάλαιό του με ποσοστό 6/10 και 4/10 αντίστοιχα. Η νομική του φύση είναι ΝΠΙΔ, εποπτευόμενο από το Υπ.Οικον. και με διοίκηση που διορίζεται από τον υπουργό. Στο ΤΕΚ συμμετέχουν (αρθρ. 2, 3 ν. 2832) όλες οι τράπεζες που λειτουργούν στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένων και των πιστωτικών ιδρυμάτων με τη μορφή πιστωτικών συνεταιρισμών, του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου και όσων μη κοινοτικών τραπεζών διατηρούν υποκαταστήματα στην Ελλάδα. Το ΤΕΚ έχει σα σκοπό την καταβολή αποζημίωσης στους καταθέτες (οι οποίοι και έχουν νόμιμη αξίωση κατά του ΤΕΚ), όσων πιστωτικών ιδρυμάτων αδυνατούν να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους προς τους πρώτους (αρθρ. 2 παρ. 2). Το όριο κάλυψης των καταθέσεων είναι τα 20.000 € {2}. Η κάλυψη ισχύσει ανά καταθέτη {3} και ανά πιστωτικό ίδρυμα, ανεξαρτήτως αριθμού λογαριασμών (άρθρο 5, παρ. 2 εδ. α’). Το σύνολο των διαθέσιμων και άμεσα ρευστοποιήσιμων κεφαλαίων, είναι (τέλη 2007) 940,3 εκατ. Ευρώ. Το ΤΕΚ ενεργοποίησε τη διαδικασία εγγύησης των καταθέσεων μόνο μια φορά, για αποζημίωση, ύψους 1,5 εκ. €, των καταθετών της Αραβοελληνικής Τράπεζας (εκκαθάριση τον Οκτώβριο του 1994).

Basel I, Basel II

3. Η ανάγκη για εποπτεία του τραπεζικού συστήματος έγινε εμφανής αρκετά πριν ξεσπάσει η σημερινή χρηματοπιστωτική κρίση. Το 1974 ιδρύθηκε η Επιτροπή της Βασιλείας για την τραπεζική εποπτεία. Η τραπεζική εποπτεία στοχεύει στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης του επενδυτικού κοινού, εξασφαλίζοντας τη σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος {4}. Η συμφωνία Βασιλεία Ι (1988), όπως καθιερώθηκε να ονομάζεται, αποτελούνταν από τις κεντρικές τράπεζες 13 ευρωπαϊκών χωρών. Δεν αποτελούσε διεθνή οργανισμό αλλά μια de facto διεθνή οργάνωση (forum) χωρίς νομική προσωπικότητα. Οι κανόνες της δεν είχαν νομική δεσμευτικότητα αλλά αποτελούσαν γενικές κατευθυντήριες αρχές καλής πρακτικής (συμβουλευτική δράση), που τηρούνταν παρόλα αυτά από τα μέλη της {5}. Βασική έννοια στη Βασιλεία Ι είναι ο πιστωτικός κίνδυνος. Ως τέτοιος εννοείται η αδυναμία ενός πιστωτικού ιδρύματος να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του, αντανακλά δηλαδή τη πιθανότητα μη εξόφλησης ενός δανείου, ή την καθυστέρηση αποπληρωμής του˙ ο κίνδυνος ταυτίζεται με την αβεβαιότητα και όχι την απώλεια [6}. H Βασιλεία Ι εισήγαγε ένα σύστημα μέτρησης του πιστωτικού κινδύνου με ελάχιστο δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας ίσο με 8%. Όμως δε λάμβανε υπόψη της τον λειτουργικό, συναλλαγματικό ή νομικό κίνδυνο, όπως επίσης και το ποσοστό επάρκειας καθορίζονταν αυθαίρετα.

3.1 Μπροστά στις αδυναμίες αυτές η συμφωνία Βασιλεία Ι, αναθεωρήθηκε το 1999 και ακολούθησαν οι γύροι του 2001 και του 2003. Η νέα συμφωνία (Βασιλεία ΙΙ) δημοσιοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2004 και επέφερε αλλαγές στο πλαίσιο πρόληψης και διαχείρισης κινδύνων. Η έναρξη της Βασιλείας ΙΙ ορίστηκε για το 2007-2008. Προβλέπει δύο μεθόδους διαχείρισης κινδύνων, την τυποποιημένη (Standardised Approach) με τη χρήση σταθμίσεων έναντι των κινδύνων από εξωτερικούς και την προηγμένη μέθοδο των εσωτερικών διαβαθμίσεων για τον προσδιορισμό των κεφαλαιακών απαιτήσεων (Internal Ratings Based Approach). Η Βασιλεία ΙΙ στηρίζεται σε τρεις πυλώνες. Ο πρώτος αναφέρεται στην αλλαγή των κεφαλαιακών απαιτήσεων έναντι του αντιλαμβανόμενου κινδύνου (όπου και οι παραπάνω μέθοδοι), ο δεύτερος αφορά την καθιέρωση διαδικασιών για τον έλεγχο της κεφαλαιακής επάρκειας, και ο τρίτος έχει να κάνει με την πειθαρχία της αγοράς (δημοσίευση χρηματοοικονομικών εκθέσεων από τις τράπεζες για ενημέρωση των καταναλωτών-επενδυτών) {7}. Ωστόσο η πολυπλοκότητα του πρώτου πυλώνα καθιστά το σύμφωνο ευάλωτο σε προσπάθειες αποφυγής διακράτησης κεφαλαίων από τις τράπεζες.

3.2 Η Ε.Ε. ήδη από τη Βασιλεία Ι, είχε ενσωματώσει τη συμφωνία στο κοινοτικό δίκαιο {8}. Ακολούθως η Βασιλεία ΙΙ εμπεριέχεται στις Οδηγίες 2006/48/ΕΚ και 2006/49/ΕΚ του ΕυρΚοιν και του Συμβουλίου, της 14ης Ιουνίου 2006 (L. 177/202 30.06.2006). Ο Έλληνας νομοθέτης ενσωμάτωσε τις τελευταίες δύο οδηγίες στο εθνικό δίκαιο με το ν. 3601/2007 (ΦΕΚ Α’ 178, 01.08.2007). Ο ν. 3601/2007 σε συνδυασμό με το δίκτυο ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ σκοπό έχει την προστασία των καταναλωτών και των επενδυτών, να ενισχύσει τη διαφάνεια στις τραπεζικές συναλλαγές και να ενδυναμώσει την εποπτεία των τραπεζών {9}.

Ελληνικό σχέδιο ενίσχυσης τραπεζών

4. Σε πολλές χώρες και ειδικά στην Ευρώπη θεσμοθετήθηκαν κρατικές επεμβάσεις υπέρ της ενίσχυσης της φερεγγυότητας των πιστωτικών ιδρυμάτων που αντιμετωπίζουν ελλείψεις ρευστότητας και άλλους κινδύνους. Η ενίσχυση των ελληνικών τραπεζών εντάσσεται στα πλαίσια της εποπτείας τους. Ειδικότερα ο ν. 2548/1997 (ΦΕΚ Α’ 259, 19.12.1997), το καταστατικό της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ), και ο ν. 2609/1998 ορίζουν σαν αρμόδια εποπτική αρχή επί των τραπεζών την ΤτΕ {10}. Έτσι η εποπτεία ορίζεται σαν η νομοθετικά προβλεπόμενη αρμοδιότητα της διοικητικής αρχής να αποφασίζει για τη σύσταση, επίβλεψη και εν γένει για το βίο των πιστωτικών ιδρυμάτων. Ως ειδικότερος στόχος της εποπτείας είναι η σταθερότητα και η αποτελεσματικότητα του χρηματοπιστωτικού τομέα {11}. Παράλληλα με τις ενέργειες εποπτείας της ΤτΕ, το υπουργείο Οικονομικών προέβη σε στήριξη των ελληνικών τραπεζών με νομοσχέδιο που κατέθεσε στις 12.10.2008 στη Βουλή.

4.1 Τα βασικά σημεία του νομοσχεδίου είναι ότι προβλέπεται αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου των τραπεζών, με έκδοση προνομιούχων μετοχών. Τις μετοχές αναλαμβάνει το Δημόσιο, κατόπιν έγκρισης και από το διοικητή της ΤτΕ (αρθρ. 1 παρ.1, εδ.α’,γ’) και αυτές παρέχουν σταθερό μέρισμα 10% επί του εισφερόμενο κεφαλαίου. Μέσω αυτών παρέχεται η δυνατότητα στο Δημόσιο να συμμετέχει στη ΓΣ και το ΔΣ, μέσω εκπροσώπου του (αρθρ. 3 παρ. 3 εδ γ’), ο οποίος θα έχει δικαίωμα βέτο σε αποφάσεις διανομής κερδών και παροχών προς τα διευθυνιτκά στελέχη της τράπεζας. Το εισφερόμενο ποσό για αγορά μετοχών ανέρχεται στα 5 δισ. Ευρώ. Επίσης παρέχεται εγγύηση του Δημοσίου προς τις τράπεζες, μέχρι του συνολικού ποσού των 15 δισ. Ευρώ για δάνεια που θα συναφθούν μέχρι 31.12.2009. Η εγγύηση θα παρέχεται έναντι προμήθειας και επαρκών εξασφαλίσεων (αρθρ. 2 παρ.1 εδ α’, β’). Τέλος ο Οργανισμός Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους, δυνατό να εκδίδει τίτλους του Δημοσίου (έως 8 δισ. Ευρώ). Τα ομόλογα αυτά θα διατίθενται απευθείας στα πιστωτικά ιδρύματα, έναντι σχετικής προμήθειας και επαρκών εξασφαλίσεων (αρθρ. 3).

4.2 Το νομοσχέδιο που κατατέθηκε αποδεικνύεται λιγότερο παρεμβατικό, από όσα είχαν διαρρεύσει τις προηγούμενες ημέρες. Εξασφαλίζεται περισσότερη ευελιξία στις ιδιωτικές τράπεζες αλλά ταυτόχρονα μειώνονται τα οφέλη του Δημοσίου. Αρχικά προτάθηκε, αλλά στο νομοσχέδιο δεν προβλέπεται, ανώτατο όριο αμοιβών των στελεχών των ιδιωτικών τραπεζών, ίσο με αυτό της αμοιβής του διοικητή της ΤτΕ. Επιπλέον δεν υπάρχει εκπρόσωπος του Δημοσίου, με δικαιώμα αρνησυκιρίας σε όλες τις περιπτώσεις παροχής εγγύησης από το Δημόσιο (μάλιστα στην περίπτωση των ομολόγων δεν υπάρχει καν εκπρόσωπος). Η επίπτωση στο δημόσιο χρέος δε θα είναι 5 δισ. Ευρώ αλλά θα φτάνει έως τα 28 δισ., αφού είναι δυνατή η έκδοση ομολόγων για το σύνολο των περιπτώσεων ενίσχυσης. Ακόμα ενώ υπήρχε η πρόβλεψη για προμήθεια του Δημοσίου 100-150 μονάδων βάσης, στο νομοσχέδιο γίνεται λόγος για ρύθμιση του θέματος κατόπιν έκδοσης υπουργικών αποφάσεων. Τέλος η συμμετοχή των τραπεζών στο σχέδιο ενίσχυσης δεν είναι υποχρεωτική• ίσως κάποιες να μην το επιθυμούν {12}.

Συμπεράσματα

5. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η μορφή του χρηματοπιστωτικού συστήματος στην Ελλάδα τείνει να μεταβληθεί. Το ΤΕΚ λειτουργεί συμπληρωματικά με το σχέδιο ενίσχυσης των τραπεζών και πάντοτε στα πλαίσια της εποπτείας των τελευταίων. Έτσι οι προσπάθειες αυτές πρέπει να θέτουν σαν κύριο στόχο την προστασία των επενδυτών, καταθετών και καταναλωτών. Οι παρεχόμενες χρηματοπιστωτικές εργασίες οφείλουν να παρέχουν ασφάλεια δικαίου, έτσι ώστε να εμπεδωθεί κλίμα εμπιστοσύνης και σταθερότητας στο τραπεζικό σύστημα.

{1} 94/19/ΕΟΚ Οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου «περί των συστημάτων εγγύησης καταθέσεων», L 135/31.5.94 σελ. 5.
{2} Για την τριετία 2008-2011 το όριο ανέρχεται στα 100.000 € με δυνατότητα παράτασης με απόφαση του Υπ.Οικον.-αρθρ. 1 εδ. β΄ τροπολογίας-προσθήκης Υπ.Οικ. στο ν/σ περί προστασίας δανειοληπτών, ημ. κατάθεσης 09.10.2008.
{3} Λ. Κοτσίρης, «Εθνικό και Κοινοτικό δίκαιο, Η εναρμόνιση στον τομέα των πιστωτικών ιδρυμάτων», ΕτραπΔ, 1993, σελ. 3 επ.
{4} Κ.Ζουπουνίδης, Αγ. Λιαδάκη, «Η κεφαλαιακή επάρκεια και το νέο πλαίσιο εποπτείας των τραπεζών», Banking & Finance, Αθήνα, Ιανουάριος 2006.
{5} Χ.Γκόρτσος, «Το νέο πλαίσιο για την κεφαλαιακή επάρκεια, Basel II», εκδ. Ελληνικό Τραπεζικό Ινστιτούτο, Αθήνα, 2006
{6} Κ.Ζουπουνίδης, «Βασικές Αρχές και Σύγχρονα Θέματα του Χρηματοοικονομοικού Μάνατζμεντ», εκδ. Κλειδάριθμος, Αθήνα, 2003
{7} ο.π. υποσημ. 3.
{8} Οδηγία 93/6/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 15ης Μαρτίου 1993, «για την επάρκεια των ιδίων κεφαλαίων των επιχειρήσεων επενδύσεων και των πιστωτικών ιδρυμάτων»
{9} Π.Κυριακόπουλος, «Τραπεζική εποπτεία: Η νέα προσέγγιση και οι προκλήσεις εφαρμογής της στην πράξη-ειδικά θέματα», εκδ. ΤτΕ, Αθήνα, 2007.
{10} Χ.Γκόρτσος, «Τραπεζικό και Νομισματικό Δίκαιο», ΕΑΠ, 2000, σελ. 24
{11} Σπ.Ψυχομάνης, «Οι τράπεζες και η εποπτεία τους. Δίκαιο του τραπεζικού συστήματος», εκδ. Σάκκουλα, Θεσσαλονίκη, 2006, σελ. 177-178
{12} Αντίθετα στις ΗΠΑ, στις 15.10.2008 οι 9 μεγαλύτερες τράπεζες δεσμεύτηκαν να δεχτούν την κεφαλαιακή ενίσχυση του σχεδίου Πόλσον, ύψους 250 δισ. δολαρίων



*************************

Σάββατο 18 Οκτωβρίου 2008

LAISSEZ-FAIRE, ΚΡΙΣΕΙΣ & ΕΠΙΚΡΙΣΕΙΣ

Εισαγωγή

Ι. Από το 2007 η παγκόσμια οικονομία έχει βυθιστεί σε μια μεγάλη «κρίση». Η έννοια κρίση όμως δηλώνει μια ακραία οικονομική κατάσταση, η οποία υπερβαίνει τις συνήθεις επιπτώσεις της ύφεσης. Η παγκόσμια οικονομία βέβαια καθορίζει και την παγκόσμια πολιτική και επηρεάζει λιγότερο ή περισσότερο άμεσα τη ζωή των πολιτών. Έτσι ακούγονται απόψεις για αλλαγή του παγκόσμιου πολιτικοοικονομικού μοντέλου. Ίσως όμως να μην έφτασε το «τέλος του καπιταλισμού». Παρακάτω θα επιχειρηθεί μια προσπάθεια σύντομης και περιεκτικής ερμηνείας των νέων δεδομένων στην οικονομία, την πολιτική, την κοινωνία μετά την κρίση.

«Ύφεση»

ΙΙ. Αναγκαίο είναι καταρχάς να αποσαφηνιστεί ο όρος «ύφεση» (recession, recession, Verminderung). Ακόμα και σήμερα είναι όρος χωρίς ακριβή ερμηνεία. Η κρατούσα άποψη είναι ότι μία οικονομία έχει περάσει σε ύφεση όταν σημειωθεί πτώση του πραγματικού ΑΕΠ. Υπάρχει μια άλλη προσέγγιση, ασταθής, ότι μία οικονομία έχει περάσει σε ύφεση εάν έχουν παρατηρηθεί δύο συνεχόμενα τρίμηνα μείωσης του ΑΕΠ. Για τον καθημερινό πολίτη όμως πιο κατανοητό κριτήριο είναι η ανεργία˙ έτσι μία μεγάλη άνοδο στο ποσοστό ανεργίας σημαίνει είμαστε σε ύφεση. Τέλος μελέτη της Fed έχει καταλήξει ότι το Ακαθάριστο Εθνικό Εισόδημα αποτελεί περισσότερο φερέγγυα μέτρηση για τον προσδιορισμό της έναρξης μίας ύφεσης.

Η Παγκόσμια Οικονομία μετά το 2000

ΙΙΙ. Η πορεία των μεγάλων οικονομιών, από την αρχή της δεκαετίας του 2000 έδειχνε σημάδια του τι θα ακολουθήσει. Οι ΗΠΑ αντιμετώπιζαν μεγάλα προβλήματα μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Οι πολεμικές επιχειρήσεις που ακολούθησαν αλλά και η φορολογική πολιτική της διακυβέρνησης Μπους οδήγησαν την αμερικανική οικονομία, έπειτα από την οκταετία Κλίντον, στην ύφεση. Στην Ε.Ε. το ενιαίο οικονομικό και νομισματικό σύστημα έδειξε να αντέχει τις πιέσεις. Παρόλα αυτά οι ρυθμοί ανάπτυξης κινούνταν σε χαμηλά επίπεδα και προβλήματα ελλειμμάτων, ανταγωνιστικότητας, εργασιακής δυσκαμψίας και η υψηλή ισοτιμία του Ευρώ έναντι του Δολαρίου δεν διευκόλυναν την ευρωπαϊκή οικονομία. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι Ευρωπαίοι είναι πιο ελαστικοί στην κρατική παρέμβαση στην οικονομία (παρά τις προσπάθειες της Ε.Ε. για περιορισμό των κρατικών ενισχύσεων). Στυλοβάτες της παγκόσμιας ανάπτυξης έγιναν οι νέες δυνάμεις, με προεξέχουσες την Κίνα και την Ινδία. Οι ρυθμοί ανάπτυξής τους ήταν πολύ υψηλοί. Μέσω της συμμετοχής στους παγκόσμιους οικονομικούς οργανισμούς (ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα, ΠΟΕ) κατάφεραν να ενισχύσουν τη θέση τους στην παγκόσμια οικονομία.

Οι προηγηθείσες τρεις κρίσεις

ΙV. Από το 2003 όμως τρία μεγάλα οικονομικά γεγονότα επέδρασαν καταλυτικά και οδήγησαν στην οικονομική κρίση του 2008. Η άνοδος της τιμής του πετρελαίου από το 2003, (το 2007 η τιμή του αργού ήταν 95-105 $), οδήγησε τις οικονομίες που βάσιζαν την ανάπτυξή τους στο πετρέλαιο σε πίεση. Αντίθετα οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες ενίσχυσαν τη θέση τους, τόσο οικονομικά όσο και πολιτικά.

IV.I Ακολούθησε η άνοδος των τιμών των τροφίμων. Η στροφή στις καλλιέργειες από τα δημητριακά προς τα φυτά για βιοκαύσιμα, η αύξηση της ζήτησης στην Κίνα και τα κερδοσκοπικά παιχνίδια ανέβασαν κατακόρυφα τις τιμές των τροφίμων σε παγκόσμιο επίπεδο. Πλήγηκε κυρίως ο Τρίτος Κόσμος αλλά και οι ανεπτυγμένες αγορές βίωσαν τις επιπτώσεις καθώς μειώθηκε η αγοραστική δύναμη των πολιτών, συνακόλουθα και η κατανάλωση και άρα επήλθε επιβράδυνση των ρυθμών ανάπτυξης.

IV.II Το καταλυτικό γεγονός στο να ξεσπάσει η κρίση ήταν η κατάρρευση των τραπεζών χορήγησης στεγαστικών πιστώσεων (ενυπόθηκα δάνεια υψηλού κινδύνου-subprime mortgage) στις ΗΠΑ. Μεγάλα τραπεζικά ιδρύματα χορηγούσαν στεγαστικά δάνεια σε οφειλέτες μειωμένης πιστωτικής φερεγγυότητας. Όταν οι επιπτώσεις της ύφεσης, της αύξησης της τιμής του πετρελαίου και των τροφίμων έπληξαν την αγοραστική δύναμη των κατώτερων εισοδημάτων, που είχαν αποκτήσει κατοικία με στεγαστικό δάνειο, τότε αυτοί δεν μπορούσαν να εκπληρώσουν τις οφειλές τους προς τις τράπεζες.

Η κρίση του 2008 στις ΗΠΑ

V. Οι τράπεζες που είχαν χορηγήσει μεγάλα ποσά ως στεγαστικά δάνεια υψηλού ρίσκου βρέθηκαν ανίκανες να τα επανεισπράξουν και έτσι οδηγήθηκαν σε ελλείμματα. Μη μπορώντας να καλύψουν τα ελλείμματά τους παραλίγο να οδηγήθηκαν σε πτώχευση (Fannie Mae και Freddie Mac), αλλά η αμερικανική κυβέρνηση τις «έσωσε», πράγμα που έκανε και το Μάρτιο του 2008 με τον επενδυτικό οίκο Bear Stearns και την ασφαλιστική ΑΙG. Αντίθετα η κρατική παρέμβαση δεν ήλθε το Σεπτέμβριο του 2008 για τη Lehman Brothers. Η θεσμοθέτηση της κρατικής παρέμβασης στις ΗΠΑ έγινε με το σχέδιο Paulson (Emergency Economic Stabilization Act του 2008). Με αυτό θα διατεθούν 700 δισ. δολάρια για να αγοραστούν από το κράτος επισφαλή περιουσιακά στοιχεία των τραπεζών. Έτσι θα αποτραπούν οι τράπεζες από το να «ξεφορτωθούν» τα δάνεια τους σε εξευτελιστικές τιμές. Με αυτό τον τρόπο η κρατική επιχορήγηση θα αποδειχθεί αρκετή προκειμένου να ενισχυθούν οι τράπεζες και να προσελκύσουν καινούργιους επενδυτές, καθώς αυτή θα δοθεί (μέσω της αγοράς χρέους) σε τιμή μεγαλύτερη από αυτή που θα εξασφαλίζονταν στην ελεύθερη αγορά.

Η κρίση του 2008 στην Ευρώπη

V.I Στην Ευρώπη οι κυβερνήσεις της Benelux προχώρησαν στην κρατικοποίηση του 49% της Fortis (το 51% απέκτησε η ΒΝP Paribas) ενώ η γερμανική κυβέρνηση προσπάθησε να σώσει την Hypo Real Estate. Αντίστοιχα η γαλλική και βελγική κυβέρνηση χορήγησαν 30,9 δισ. ευρώ για τη σωτηρία της τράπεζας Dexia ενώ η Ισλανδία προσπάθησε να αποφύγει την οικονομική κατάρρευση που ακολούθησε με την εθνικοποίηση της τράπεζας Glitnir και της Kaupþing. Η κρίση στην Ισλανδία έχει μεγάλες επιπτώσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς πολλοί Βρετανοί είχαν καταθέσεις σε ισλανδικές τράπεζες. Σε επίπεδο ευρωζώνης αναζητούνται λύσεις, όμως δεν ιδρύθηκε ταμείο ενίσχυσης των υπό κατάρρευση τραπεζών. Πάντως η ΕΚΤ διέθεσε 134,7 δισ. € για την ενίσχυση των χρηματαγορών, ενώ σε εθνικό επίπεδο πολλές χώρες εγγυήθηκαν τις τραπεζικές καταθέσεις (Ολλανδία, Ισπανία, Βέλγιο, Ελλάδα, Ιρλανδία για ποσό 100.000 €˙ η κατώτερη εγγύηση στην Ε.Ε. ορίστηκε στα 50.000€). Στις 12.10.2008 αποφασίστηκε σε σύνοδο των χωρών της ευρωζώνης και του ΗB στο Παρίσι πενταετές σχέδιο εγγύησης της δανειοληπτικής ικανότητας των Ευρωπαϊκών τραπεζών. Έτσι τα ευρωπαϊκά κράτη θα προσφέρουν εγγυήσεις στις πράξεις αναχρηματοδότησης των τραπεζών αλλά και εγγυώνται το διατραπεζικό δανεισμό.

Οι επικρίσεις του οικονομικού νεοφιλευθερισμού

VI. Η οικονομική κρίση του 2008 σηματοδοτεί το τέλμα στο οποίο οδηγήθηκε ο νεοφιλελευθερισμός. Όντας η κρατούσα οικονομικοπολιτική ιδεολογία από την εποχή Θάτσερ-Ρέηγκαν, ο νεοφιλελευθερισμός καθόριζε την οικονομική τακτική σε παγκόσμιο επίπεδο. Το laissez-faire είχε αναχθεί, κυρίως στις ΗΠΑ σε αναγκαιότητα. Παρόλη την νεοφιλελεύθερη πολιτική, το κράτος στις ΗΠΑ έσωζε την παρτίδα στις περιόδους κρίσεων (το κραχ του '29, η διάσωση της Chrysler τη δεκαετία του '70, η κατάρρευση των τραπεζών αποταμίευσης το '89, βοήθεια στον αεροπορικό και ασφαλιστικό κλάδο μετά την 11.09.2001).

VI.I Η Ευρώπη, παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό επηρεασμένη σε ένα ιδιότυπο κρατισμό, που οδήγησε το Economist να κάνει λόγο για «σοσιαλισμό με στυλ ευρωπαϊκό». Βέβαια η Επιτροπή ήταν υπέρ της απελευθέρωσης των αγορών, της ευελιξίας στις εργασιακές σχέσεις και της τόνωσης του ανταγωνισμού. Οι Ευρωπαίου που έχουν συνηθίσει στο κοινωνικό κράτος και τον παρεμβατισμό δεν ήταν έτοιμοι να δεχτούν κάτι τέτοιο (χαρακτηριστικά ο ανταγωνισμός, ως βασικός στόχος πολιτικής της ΕΕ, απαλείφθηκε από τη Συνθήκη της Λισαβόνας). Ταυτόχρονα είναι αυτοί που δίνουν το στίγμα του κρατικού παρεμβατισμού (βλ. κατασκευαστική Alstom, τράπεζα Northern Rock, Credit Lyonnais, αερομεταφορείς Alitalia και Air France). Παρόλο όμως που η ευρωπαϊκή οικονομική φιλοσοφία σήμερα θριαμβεύει, οι ηγέτες της Ευρώπης δεν κάνουν λόγο για αριστερή στροφή ή εγκατάλειψη του φιλελευθερισμού στην οικονομία.

Συμπεράσματα

VII. Ασφαλώς το κεφαλαιοκρατικό σύστημα δε θα καταρρεύσει, απλά γιατί δεν υπάρχει εναλλακτικό. Από την άλλη ο ακραίος νεοφιλελευθερισμός παύει να είναι η κυρίαρχη ιδεολογία. Ο Κέυνς είναι και πάλι επίκαιρος, και φαίνεται να δικαιώνεται η άποψη για εποπτεία και αρωγή της αγοράς από το κράτος. Σαφώς θα πρέπει να αποφευχθούν οι υπερβολές και το κράτος να πάψει να είναι σπάταλο, αυταρχικό και κυρίως δυσλειτουργικό. Απαιτείται σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης κράτους, αγοράς, πολιτών˙ στη Γαλλία το δείχνουν στην ορθογραφία τους, όπου το κράτος γράφεται με Κ κεφαλαίο (État).



Βιβλιογραφία-Αρθρογραφία:
• ΚΓ. Κώττη και Α. Κώττη, «Σύγχρονη Μικροοικονομική», εκδ. Μπένου, Αθήνα, 2000
• Κώστας Μελάς – Γιάννης Πολλάλης,«Παγκοσμιοποίηση & πολυεθνικές επιχειρήσεις», εκδ. Παπαζήση, Αθήνα, 2005
• Σπύρος Βασιλειάδης «Μακροοικονομική θεωρία και πολιτική», εκδ. University Studio Press, Αθήνα, 2004
• W. Greider, «Ο Μανιακός Καπιταλισμός, Ο Καπιταλισμός που Καταβροχθίζει τα Παιδιά του», εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα, 1997
• «Σoσιαλισμός με στιλ ευρωπαϊκό», περιοδ. The Economist, επιμ., Δημήτρης Θωμάς, 06.10.2008
• George Friedman, «Οι κοινωνίες αντιμετωπίζουν δύο είδη χρηματοπιστωτικών κρίσεων», www. Stratfor.com, επιμ. εφημ. Καθημερινή, 08.10.2008
• Fred Foldvary, «The Depression of 2008», εκδ. Gutenberg Press, Berkeley, 2007
• Patrick Hosking, «Banking crisis: the world takes fright», εφημ. The Times, δημοσ. 07.10.2008
• Gerry Gold & Paul Feldman «A House of Cards - from fantasy finance to global crash», εκδ. Lupus Books, Λονδίνο, 2007
James Politi, «Central banks pump cash into system», εφημ. The Financial Times, 29.09.2008

Κυριακή 5 Οκτωβρίου 2008

Η ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ. ΟΙ ΝΕΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ

Εισαγωγή

1. Μια μεγάλη τομή στο οικογενειακό δίκαιο επιχειρείται από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, το οποίο προωθεί νομοσχέδιο για τις «Μεταρρυθμίσεις για την Οικογένεια, το Παιδί και την Κοινωνία». Το πρώτο κεφάλαιο του νομοσχεδίου (αρθρ. 1-14) αφορά το Σύμφωνο Ελεύθερης Συμβίωσης (ΣΕΣ), το οποίο σε προηγούμενο άρθρο είχε αναλυθεί και ερμηνευθεί. Το δεύτερο κεφάλαιο του νομοσχεδίου αφορά την αναμόρφωση του Αστικού Κώδικα στα άρθρα για την υιοθεσία, το διαζύγιο, την επωνυμία των συζύγων και τη γονική μέριμνα. Κάποιες από τις διατάξεις του νομοσχεδίου κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση και εναρμονίζουν την ελληνική νομοθεσία με τα διεθνή και ευρωπαϊκά δρώμενα, ενώ άλλες κρίνονται αναχρονιστικές και προκαλούν αντιδράσεις.

Υιοθεσία

2. Αρχίζοντας από την υιοθεσία, όπως και τα σχετικά άρθρα του νομοσχεδίου (αρθρ. 15-18), υπάρχει προσπάθεια για προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού, για μικρότερη δυνατή παραμονή του σε ιδρύματα και για ταχεία ένταξή του στη θετή οικογένεια. Ειδικότερα για τη συναίνεση των φυσικών γονέων του προς υιοθεσία τέκνου, αν οι γονείς είναι γνωστοί, και έχουν δώσει την απαιτούμενη από το άρθρο 1554 ΑΚ γενική εξουσιοδότηση προς την κοινωνική υπηρεσία να προβεί στις πράξεις προς υιοθεσία., αλλά στη συνέχεια χάθηκαν και κατέστησαν αγνώστου διαμονής, τότε, με την προτεινόμενη διάταξη, θα αναπληρώνεται η συναίνεση τους βάσει της τροποποίησης της περ. γ’. Επιπλέον καθιερώνεται δυνητική ακρόαση των πλησιέστερων συγγενών (σε περίπτωση έλλειψης γονέων) και όχι υποχρέωσης ακρόασής τους (νυν αρθρ. 1553 ΑΚ).

2.1 Ακόμα προβλέπεται η δυνατότητα απάλειψης του κυρίου ονόματος που έφερε το τέκνο προ της υιοθεσίας, εφ’ όσον όμως η απάλειψη είναι προς το συμφέρον του τέκνου, παράλληλα προς τη δυνατότητα της προσθήκης και νέου κυρίου ονόματος του θετού τέκνου του άρθρου 1565 ΑΚ. Η απάλειψη του κύριου ονόματος θα συμβεί αν αυτό είναι ξενικό ή δεν ηχεί καλά, και τούτο προκαλεί διακριτική μεταχείριση ή προδίδει τη μυστικότητα της υιοθεσίας.

Συναινετικό Διαζύγιο

3. Σε ό,τι έχει να κάνει με τα θέματα του διαζυγίου των άρθρων 19 και 20 του νομοσχεδίου, το αμαχητό τεκμήριο του ισχυρού κλονισμού του γάμου απαιτεί πλέον διετή διάσταση και όχι τετραετή. Το γεγονός αυτό επισπεύδει το χρόνο έναρξης των διαδικασιών του αυτόματου διαζυγίου, δίχως όμως να αλλάζει η υπάρχουσα διαδικασία. Το μέτρο κρίνεται αφενός θετικό καθώς συντομεύει ο χρόνος έκδοσης του διαζυγίου (σήμερα φτάνει μέχρι τα έξι χρόνια) δεδομένου του μεγάλου αριθμού αιτήσεων έκδοσης συναινετικών διαζυγίων. Αφετέρου υπάρχει η συνταγματική υποχρέωση της προστασίας του γάμου, και το μέτρο αυτό ίσως να θεωρηθεί ότι διευκολύνει τη διάλυση των γάμων. Δεδομένου ότι το δίκαιο οφείλει να αφουγκράζεται τις ανάγκες της κοινωνίας, η συντόμευση των διαδικασιών του συναινετικού διαζυγίου διευκολύνει τους τέως συζύγους να ξαναρχίσουν τη ζωή τους και να δημιουργήσουν νέες οικογένειες.

Επώνυμο συζύγων

4. Στο άρθρο 21 το νομοσχέδιο κάνει λόγο για το επώνυμο των συζύγων. Με αυτό τροποποιείται το αρθρ. 1382 ΑΚ του οποίο ορίζει ότι υποχρεωτικά οι σύζυγοι διατηρούν τα επώνυμα που είχαν προ του γάμου. Με τη νέα πρόταση θα υπάρχει η δυνατότητα, κατόπιν συναίνεσης των συζύγων, η σύζυγος να λάβει το επώνυμο του άντρα. Το γεγονός αυτό οδήγησε αρκετές γυναικείες οργανώσεις (Ίδρυμα Μαραγκοπούλου, ΕΕΔΑ, Ένωση Ελληνίδων Νομικών κ.α.) σε αντιδράσεις. Θεωρούν την προτεινόμενη αλλαγή πισωγύρισμα και ότι αντίκειται στα αρθρ. 4 παρ. 2 και 116 παρ. 2 του Συντάγματος αλλά και στη Σύμβαση CEDAW (κυρώθηκε με το ν. 1342/1983) και τη κοινοτική νομοθεσία (αρθρ. 2 ΣΕΚ). Υποστηρίζουν ακόμα ότι το «δυνητικό» της λήψης του επιθέτου του συζύγου θα καταστεί «υποχρεωτικό», δεδομένου της πατριαρχικής αντίληψης περί οικογένειας και της πίεσης που θα ασκείται στη γυναίκα να πάρει το επίθετο του άντρα της. Από την άλλη το επιχείρημα του υπουργείου δικαιοσύνης (βλ. αιτιολογική έκθεση σχεδίου νόμου) ότι δστις νέου τύπου ταυτότητες και διαβατήρια δεν αναγράφεται η οικογενειακή κατάσταση του κατόχου και αυτό δημιουργεί προβλήματα σε συναλλαγές στο εξωτερικό (λ.χ. κράτηση δωματίου σε ξενοδοχείο ως παράνομο ζευγάρι) είναι ασταθές, στο δυτικό κόσμο οι συναλλαγές δεν απαιτούν πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης(!).

Γονική μέριμνα

5. Αρκετές αλλαγές φαίνεται να εισάγει το νομοσχέδιο στις διατάξεις για τη γονική μέριμνα. Οι αλλαγές αυτές είναι έντονες και αλλάζουν σε μεγάλο βαθμό τα νομικά και πραγματικά χαρακτηριστικά των άρθρων 1510 έως 1541 ΑΚ. Με βάση τις διατάξεις του νομοσχεδίου τη γονική μέριμνα των ανήλικων παιδιών θα έχουν, σε περίπτωση διάστασης, ακύρωσης ή λύσης του γάμου, εφεξής από κοινού και οι δύο γονείς.

5.1 Καθιερώνεται έτσι, ενιαία και ανεξάρτητα από την ύπαρξη της έγγαμης συμβίωσης, ως νόμιμο σύστημα άσκησης της γονικής μέριμνας η από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας εκ μέρους των γονέων (συνεπιμέλεια του προσώπου, συνδιαχείριση της περιουσίας και συνεκπροσώπηση του ανηλίκου). Η από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας συμπλέει με τη διεθνή σύμβαση του 1989 του ΟΗΕ για τα δικαιώματα του παιδιού (κυρώθηκε με το ν. 2101/1992), τη Σύμβαση του Στρασβούργου του 2003 για τις προσωπικές σχέσεις των τέκνων και τον Κανονισμό των Βρυξελλών ΙΙ. Ακόμα και στη θεωρία του οικογενειακού δικαίου επικρατεί η άποψη για από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας, καθώς έτσι στο παιδί δημιουργείται η αίσθηση της κανονικής συνέχισης της οικογενειακής ζωής και μετά τη διάσταση/λύση του γάμου (Κουνουγέρη-Μανωλεδάκη, ΟικΔ3 2003 σ. 280. Παπαχρίστου, ΟικΔ3, 2005, σ. 319, 355).

5.2 Τροποποιείται έτσι το αρθρ. 1513 ΑΚ όπου ορίζει ότι μετά το διαζύγιο (ή τη διάσταση, νυν 1514 ΑΚ) η γονική μέριμνα των παιδιών να ανατίθεται με δικαστική απόφαση σε έναν από τους δύο γονείς (και πολύ σπάνια και στους δύο αν επέρχονταν συμφωνία των για τον τόπο κατοικίας του τέκνου). Ως τώρα, η νομολογιακή τάση είναι να ανατίθεται η γονική μέριμνα των παιδιών στη μητέρα, εκτός από τις περιπτώσεις όπου αντιμετωπίζει ψυχολογικά ή σοβαρά προβλήματα υγείας ή έχει αποδεδειγμένα ανάρμοστη ερωτική συμπεριφορά. Με τη νέα ρύθμιση του υπό αναμόρφωση αρθρ. 1513 ΑΚ οι γονείς θα συμφωνούν μεταξύ τους τη ρύθμιση των θεμάτων της άσκησης της γονικής μέριμνας, ενώ ασφαλώς τα θέματα καθημερινότητας θα επιλαμβάνεται ο γονέας με τον οποίο συγκατοικεί το τέκνο. Η συμφωνία τους θα είναι έγγραφη και θα ακολουθεί το συμβολαιογραφικό τύπο. Σε περίπτωση διαφωνίας τη λύση θα δίνει δικαστική απόφαση (το δικαστήριο δεν αναθέτει από την αρχή την άσκηση της γονικής μέριμνας στον ένα γονέα αλλά ορίζει μόνον τον τόπο κατοικίας του ανηλίκου, τον γονέα με τον οποίο τούτο συγκατοικεί και τον τρόπο άσκησης της επικοινωνίας του παιδιού με τον άλλο γονέα). Τέλος δεν αλλάζουν τα νομικά και πραγματικά κριτήρια για τη διατροφή των τέκνων.

5.3 Η δικαστική επίλυση των ζητημάτων άσκησης της γονικής μέριμνας δε θα συντελείται μόνο στην εξαρχής διαφωνία των συζύγων αλλά και στη συνέχεια, όταν θα ανακύπτει σπουδαίος λόγος. Έτσι καθένας από τους γονείς μπορεί να ζητήσει από το δικαστήριο να του ανατεθεί αποκλειστικά η άσκηση μέρους ή και του συνόλου της γονικής μέριμνας για σπουδαίο λόγο. Ενδεικτικά το νομοσχέδιο παραθέτει κάποιους «σπουδαίους λόγους», όπως λ.χ. νομική ή πραγματική αδυναμία άσκησης γονικής μέριμνας, καταχρηστική άσκηση γονικής μέριμνας, αλλαγή κατοικίας του τέκνου.

5.4 Στην αιτιολογική έκθεση του νομοσχεδίου γίνεται λόγος περί «ώριμων γονέων». Αναγνωρίζεται έτσι ότι οι σε διάσταση ή διαζευγμένοι γονείς του τέκνου θα έχουν ένα ακόμα πεδίο προστριβής και διαμάχης και μόνον επίφαση ενωμένης οικογένειας δε θα βιώνει το παιδί. Έτσι απλώς θα παρακάπτεται προσωρινά η δικαστική αίθουσα αφού εύκολα η αόριστη έννοια «σπουδαίος λόγος» θα παρερμηνεύτεται και θα καταστρατηγείται από τους γονείς. Ακόμα η σύζυγος που λαμβάνει διατροφή από το σύζυγό της ή διαχειρίζεται τη διατροφή των τέκνων θα είναι έρμαιο στις αποφάσεις και τους εκβιασμούς του συζύγου (και «χρηματοδότη») για την άσκηση της γονικής μέριμνας. Έτσι ένας ανεύθυνος γονέας, που δεν καταβάλει την οφειλόμενη διατροφή προς το τέκνο, θα έχει τη δυνατότητα λήψης αποφάσεων για τη ζωή του παιδιού. Από την άλλη υπάρχει ο αντίλογος ότι κατά τον τρόπο αυτό οι γονείς καθίστανται πιο υπεύθυνοι αφού αντιλαμβάνονται ότι παρά το χωρισμό έχουν κοινό σημείο το τέκνο τους.

5.5 Μια διάταξη του νομοσχεδίου που θα κινούνταν προς σωστή βάση ήταν αυτή για τον υπόχρεο διατροφής, ο οποίος δεν την καταβάλλει. Έτσι ορίζονταν ότι ο γονέας ο οποίος αρνείται να δώσει τη διατροφή που του έχει επιδικαστεί από τα δικαστήρια δεν θα μπορεί να πάρει φορολογική ενημερότητα. Η διάταξη αυτή απαλείφθηκε, καθώς το υπουργείο Οικονομικών θεώρησε ότι θα επιβαρύνονταν με μη φορολογικά θέματα και με γραφειοκρατία οι ΔΟΥ. Ίσως απλώς να ήταν η δικαιολογία, αλλά σε κάθε περίπτωση είναι μια αρνητική εξέλιξη για τα θέματα μη καταβολής των επιδικασθέντων ποσών διατροφής.

Συμπεράσματα

6. Ένα βήμα μπροστά δύο πίσω φαίνεται να κάνει το νομοσχέδιο για την αλλαγή του οικογενειακού δικαίου. Στα θετικά πρέπει να αναφερθούν οι διευκόλυνση της υιοθεσίας, η ταχύτερη διαδικασία στο συναινετικό διαζύγιο και το ΣΕΣ. Αντίθετα ο θεσμός του προαιρετικού συζυγικού επιθέτου είναι αναχρονιστικός και οπισθοδρομικός. Ακόμα πρέπει να αναγνωριστούν κάποιες προσπάθειες βελτίωσης του οικογενειακού κλίματος σε παιδιά διαζευγμένων γονέων αλλά ο τρόπος προσέγγισης κρίνεται λανθασμένος. Είναι μάλλον δεδομένο ότι αρκετά πρέπει να αλλάξουν προτού οι διατάξεις αυτές γίνουν νόμος του κράτους να μεταβάλλουν άρδην τη μορφή και φύση του οικογενειακού δικαίου.

Κυριακή 14 Σεπτεμβρίου 2008

Ολυμπιακή Αεροπορία. Από την ακμή στην κακοδιαχείριση, στο κομματικό κράτος, στις λάθος επιλογές.

Εισαγωγή

Η Ολυμπιακή Αεροπορία τα τελευταία χρόνια έχει συνδυαστεί με τεράστιες ζημίες, πρόστιμα και προσπάθειες εξυγίανσης. Πώς όμως η εταιρία, που σήμερα έχει το διακριτικό τίτλο «Ολυμπιακές Αερογραμμές-Οlympic Airlines» έφτασε ένα βήμα πριν το γκρεμό. Ίσως να είναι θέμα κακών κυβερνητικών χειρισμών, ίσως κακών οικονομικών επιλογών ή ίσως απλώς θέμα της κακής ελληνικής νοοτροπίας στο να κοιτάμε τα προβλήματα κατάματα και να μην προσπαθούμε να κρυφτούμε από αυτά.

Η εποχή Ωνάση

Η Ολυμπιακή Αεροπορία (Olympic Airways) ιδρύθηκε στις 6 Απριλίου 1957, ένα χρόνο μετά την υπογραφή συμφωνίας του Αριστοτέλη Ωνάσης με το Ελληνικό Δημόσιο. Με αυτήν ο εφοπλιστής αγόραζε Εθνική Ανώνυμη Εταιρεία -Τεχνικαί Αεροπορικαί (είχε προέλθει από την συνένωση το 1951 των Τεχνικαί Αεροπορικαί Εκμεταλλεύσεις, Ελληνικαί Αεροπορικαί Συγκοινωνίαι , Αεροπορικαί Μεταφοραί Ελλάδος) αλλά και το δικαίωμα αποκλειστικής εκμετάλλευση των αεροπορικών συγκοινωνιών στην Ελλάδα. Η εποχή Ωνάση στην Ολυμπιακή σηματοδοτούσε την οικονομική άνθηση της εταιρίας (σε αυτό συντέλεσε και η κρατική στήριξη, πέραν της αποκλειστικότητας στα εγχώρια δρομολόγια η Ολυμπιακή είχε απαλλαχθεί από κάθε φορολογία την οκταετία 1961-1968, το Δημόσιο κάλυπτε τις οικονομικές απώλειες της εταιρείας σε περίπτωση απεργίας και τέλος επιδοτούνταν με 60 εκατομμύρια δολάρια το χρόνο για τα δρομολόγια προς τα νησιά του Αιγαίου). Η Ολυμπιακή επί Ωνάση διέθετε το νεώτερο στόλο στον κόσμο, αλλά τα μισά και παραπάνω αεροπλάνα ήταν ενοικιασμένα από εξωχώριες εταιρίες συμφερόντων του Ωνάση. Το 1960 αποκτά το πρώτο αεριωθούμενο αεροσκάφος της, ενώ υπάρχουν δρομολόγια για Νέα Υόρκη (1966), Αφρική (1968) και Καναδά (1970). Το 1971 ιδρύεται η Ολυμπιακή Αεροπλοΐα Α.Ε. (Olympic Aviation) η οποία δρομολογεί πτήσεις προς τη νησιωτική Ελλάδα. Η Ολυμπιακή γίνεται εταιρία «των πέντε ηπείρων» το 1972 όταν αρχίζουν οι ο πτήσεις Αθήνα-Σίδνεϋ. Η πορεία της εταιρίας είναι ανοδική και ένα χρόνο αργότερα σχεδιάζει την απόκτηση στο στόλο της, των υπερηχητικών αεροπλάνων Κονκόρντ (ένα τέτοιο αεροπλάνο προσγειώνεται μάλιστα και στο Ελληνικό). Το 1973, και αφού ο Αλέξανδρος Ωνάσης είχε σκοτωθεί σε αεροπορικό ατύχημα, ο Αριστοτέλης πουλά την Ολυμπιακή στο ελληνικό Δημόσιο ένταντι 68 εκ. δολλαρίων.

Η «δημόσια» Ολυμπιακή

Από το 1976 παρουσιάζονται τα πρώτα οικονομικά προβλήματα και καταργείται η γραμμή για Αυστραλία και ακολουθεί αυτή του Καναδά δυο χρόνια αργότερα. Από εκείνη τη χρονιά και έκτοτε η εταιρία παρουσιάζει συνεχώς ζημίες, καθώς ταλανίζεται από λάθος κυβερνητικές επιλογές και πολλές κομματικές επεμβάσεις. Το 19778 η Ολυμπιακή παραγγέλνει τα πρώτα της Airbus A300 και ακολουθεί το 1984 η αγορά δύο Boeing 747-200, τα οποία τοποθετούνται στις γραμμές για Σίδνεϋ και Καναδά, που λειτουργούν εκ νέου. Η προσπάθεια για λειτουργία εταιρίας Εμπορευματικών Μεταφορών πέφτει σύντομα στο κενό, ενώ οι έντονες απεργίες των υπαλλήλων, το1986, συντάραξαν την εταιρία. Την ίδια χρονιά ιδρύεται η Ολυμπιακή Τουριστική, η οποία εκδίδει εισιτήρια τόσο της Ολυμπιακής όσο και άλλων εταιριών. Τελικά μετονομάζεται σε Μακεδονικές Αερογραμμές και αναλαμβάνει μισθωμένες πτήσεις Το 1990 ανοίγει γραμμή για Τόκυο, όμως μετά από λίγο διάστημα διακόπτεται γιατί ήταν ιδιαίτερα ζημιογόνα.

Τα τρία σχέδια εξυγίανσης. Κρατικές ενισχύσει-αντίδραση ΕΕ

Το 1992 η εταιρία εμφάνισε λογιστικό έλλειμμα 275 δισ. δρχ. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη αποφάσισε να εφαρμόσει ένα πρόγραμμα εξυγίανσης, το οποίο προέβλεπε την κρατική ενίσχυση προς την Ολυμπιακή. Όμως το παραπάνω σχέδιο αντέβαινε στο (νυν) άρθρο 87 επ. της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας περί κρατικών ενισχύσεων. Ενόψει της παράβασης του Κοινοτικού Δικαίου, η κυβέρνηση Παπανδρέου το 1994 προχωρά σε επανασχεδιασμό του πλάνου εξυγίανσης. Το νέο σχέδιο έγινε δεκτό από την Επιτροπή (βλ. απόφαση 94/696/ΕΚ της Επιτροπής, 07.10.1994, ΕΕ L 273, σ. 22). Αυτό έκανε μνεία σε διαγραφή των χρεών ύψους 600 δισ. δρχ., αύξηση μετοχικού κεφαλαίου κατά 54 δισ. δρχ., μείωση των δαπανών με πρόγραμμα εθελουσίας εξόδου και πάγωμα για τρία χρόνια των αποδοχών των εργαζομένων. Όμως το 1996 η Επιτροπή στράφηκε κατά της Ελληνικής Δημοκρατίας για την παράβαση του αρθρ. 87 ΣΕΚ και κατέληξε στην έκδοση της αποφάσεως 1999/332/ΕΚ της Επιτροπής (14.08.1998), σχετικά με τις ενισχύσεις που χορήγησε η Ελλάδα στην Ολυμπιακή Αεροπορία (ΕΕ 1999, L 128, σ. 1) συνολικού ύψους 40,8 δισ. δρχ. Η κυβέρνηση Σημίτη εκπόνησε το δεύτερο σχέδιο εξυγίανσης, που εγκρίθηκε από την Επιτροπή τον Ιούλιο του 1998. Προέβλεπε μείωση των μισθών των εργαζομένων, ανατροπή των υφισταμένων κανονισμών εργασίας, εκσυγχρονισμό του στόλου, τη μετεγκατάσταση στα Σπάτα κ.ά. Τα πενιχρά του αποτελέσματα οδηγούν την κυβέρνηση στην απόφαση να εκτελέσει το τρίτο πρόγραμμα εξυγίανσης της Ολυμπιακής. Προκηρύχθηκε διεθνής διαγωνισμός για την παραχώρηση της εταιρικής διαχείρισης σε τρίτα πρόσωπα. Στις 26 Ιουνίου 1999 υπογράφηκε συμφωνία που ανέθετε το μάνατζμεντ στην εταιρεία Speedwing (θυγατρική της British Airways). H συμφωνία προέβλεπε ότι η British Airways θα αγόραζε ποσοστό της Ολυμπιακής. Στις αρχές του 2000 η βρετανική εταιρία, αρνείται την εξαγορά ποσοστού της Ολυμπιακής και έτσι και το τρίτο σχέδιο εξυγίανσης εγκαταλείπεται. Στις 11 Δεκεμβρίου 2002 αρχίζει η νέα δικαστική διαμάχη με την Επιτροπή. Η τελευταία εξέδωσε την απόφαση 2003/372 (ΕΕ 2003, L 132, σ. 1), η οποία στηρίζεται ιδίως στη διαπίστωση ότι οι περισσότεροι από τους στόχους του προγράμματος αναδιαρθρώσεως της Ολυμπιακής Αεροπορίας δεν είχαν επιτευχθεί και ότι παρότι τα προγράμματα εξυγίανσης ήταν καταρχήν συμβατά με το κοινοτικό δίκαιο, πλέον έχουν καταστεί ασύμβατα. Επιπλέον καλεί την ελληνική κυβέρνηση να εισπράξει από την Ολυμπιακή ποσό ύψους 41 εκ. € που της χορήγησε ως κρατική ενίσχυση, με τη μορφή απαλλαγών καταβολής του ΦΠΑ, ασφαλιστικών εισφορών, του «σπατόσημου» κ.α.

Ολυμπιακές Αερογραμμές

Η κυβέρνηση Σημίτη, και ενόψει των ποσών που καταλογίζει η απόφαση της Επιτροπής, αποφασίζει το Δεκέμβριο του 2003 να προβεί σε μια ριζική αλλαγή. Το σχέδιο αναδιάρθρωσης (ν. 3185/2003, ΦΕΚ A΄ 229/26.9.2003) του Ομίλου Ολυμπιακής Αεροπορίας προέβλεπε τη μετονομασία της θυγατρικής εταιρείας «Μακεδονικές Αερογραμμές» σε «Ολυμπιακές Αερογραμμές» (Olympic Airlines) και την ανάληψη του πτητικού έργου της Ολυμπιακής Αεροπορίας από αυτήν, με παραγραφή των χρεών της. Όλες οι υπόλοιπες εταιρείες (Olympic Airways, Olympic Into-Plane Company, Olympic Fuel Company, το Handling και η Τεχνική Βάση) συγχωνεύθηκαν και δημιούργησαν μία εταιρεία, την «Ολυμπιακή Αεροπορία - Υπηρεσίες Α.Ε.», εκτός της Ολυμπιακής Αεροπλοΐας που έγινε θυγατρική της Ο.Α.-Υπηρεσίες. Η Επιτροπή όμως θεώρησε ότι πλην της μεταβιβάσεως προσωπικού, στη νέα εταιρία μεταβιβάστηκαν και τα στοιχεία του ενεργητικού της πρώην επιχειρήσεως «Ολυμπιακή Αεροπορία» (αεροσκάφη και τις σχετικές κρατικές εγγυήσεις, από τα συνδεόμενα με τις πτήσεις δικαιώματα, κοινώς «slots», το όνομα, το μερίδιο της αγοράς, τις συμβατικές σχέσεις και τις διάφορες υγιείς απαιτήσεις) και μάλιστα ελευθέρων χρεών. Έτσι βάσει και του ν. 3185/2003, η νέα εταιρία προστατεύεται από τους πιστωτές της παλαιάς επιχείρησης. Ως εκ τούτου η Επιτροπή προσέφυγε κατά της Ελληνικής Δημοκρατίας στο Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΔΕΚ) λόγω της παράλειψης της Ελλάδας να εισπράξει τα οφειλούμενα από την Ολυμπιακή Αεροπορία. Επί της προσφυγής της εκδόθηκε η απόφαση C-415/03 της 12.05.2005 (Συλλογή 2005, σ. I 3875) με την οποία το ΔΕΚ εκτίμησε ότι κατέστη δυσχερέστερη η αναζήτηση των κρατικών ενισχύσεων από την Ολυμπιακή Αεροπορία, καθώς πλέον άλλαξε νομικό μανδύα και η νέα εταιρία είναι απρόσβλητη από απαιτήσεις δανειστών (και άρα και του Δημοσίου) εις βάρος της παλιάς εταιρίας. Έτσι εμποδίστηκε η αποτελεσματική εκτέλεση της αποφάσεως 2003/372 της Επιτροπής και η ανάκτηση των ενισχύσεων του Ελληνικού Δημοσίου, και ως εκ τούτου δεν αποκαταστάθηκαν οι συνθήκες υγιούς ανταγωνισμού στον τομέα της πολιτικής αεροπορίας.

Αποτυχία εξυγίανσης

Το Δεκέμβριο του 2004, η κυβέρνηση Καραμανλή ανακοίνωσε την προκήρυξη διεθνούς διαγωνισμού για την πώληση των Ολυμπιακών Αερογραμών (ας σημειωθεί ότι μοναδικός μέτοχος των νέων Ο.Α. είναι το Δημόσιο) σε ιδιώτη. Τον Απρίλιο του 2005 ανακοινώνεται ότι ενδιαφέρεται για την αγορά των Ο.Α. ένας όμιλος επιχειρήσεων που αποτελούνταν από την Aegean Airlines, την γερμανική LCC DBA και μια ελληνοαμερικανική ομάδα που ονομάζονταν Ολυμπιακοί Επενδυτές. Σύντομα αποχώρησε η Aegean και η LCC DBA. Οι Ολυμπιακοί Επενδυτές υπέγραψαν μη δεσμευτική συμφωνία με το Ελληνικό Δημόσιο και αποκάλυψαν ότι εκπροσωπούν τον όμιλο κεφαλαίων York Capital, με διάθεση να επενδύσουν ποσό ύψους 6.5 δισ. $ και δίχως περικοπές θέσεων εργασίας. Με την έκδοση της παραπάνω απόφασης του ΔΕΚ αποχώρησαν και αυτοί και η κυβέρνηση αναζητούσε άλλο τρόπο λύσης του προβλήματος.

«Αεροπορία Πάνθεον»

Η λύση ήρθε με ένα σχέδιο με την κωδική ονομασία «Πάνθεον». Η ελληνική κυβέρνηση ίδρυσε μια αεροπορική εταιρία με την επωνυμία «Αεροπορία Πάνθεον – Pantheon Airways». Τον Ιούνιο του 2006 το Δημόσιο σύναψε σύμβαση με την εταιρία «Sabre Aviation Consulting Services», ώστε η δεύτερη να βρει επενδυτές και να καταστρώσει ένα επενδυτικό πλάνο, ώστε το φθινόπωρο του 2006 οι Ολυμπιακές Αερογραμμές να αντικατασταθούν από την Αεροπορία Πάνθεον. Η καταληκτική ημερομηνία παρήλθε αλλά το σχέδιο δεν καρποφόρησε. Οι επενδυτές δήλωσαν πως αποθαρρύνθηκαν τόσο από την αδυναμία συμβιβασμού μεταξύ Ελλάδας και Επιτροπής για το ύψος των κρατικών ενισχύσεων όσο και για το γεγονός ότι η λύση δε δόθηκε πριν τις εκλογές της 16.09.2007. Παρόλα αυτά σήμερα η Πάνθεον σαν εταιρία υφίσταται, αν και ανενεργής, ακόμα.

Δικαστικές διαμάχες με Επιτροπή

Η δικαστική διαμάχη συνεχίστηκε με την απόφαση Τ-415/05 και T 416/05 του Πρωτοδικείου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων της 6ης Ιουνίου 2008. Η Ελλάδα και οι Ολυμπιακές Αερογραμμές στράφηκαν με προσφυγή κατά της απόφαση C(2005)2706 τελικό της Επιτροπής, της 14ης Σεπτεμβρίου 2005 [C 11/2004 (πρώην NN 4/2003)]. Στην παραπάνω απόφαση παρενέβη –διάταξη του προέδρου του Ε’ τμ. ΠΕΚ, της 6ης Ιουνίου 2008, στην υπόθεση T 416/05- η ανταγωνίστρια των ΟΑ εταιρία Αεροπορία Αιγαίου (Aegean Airways), η οποία σαν ο δεύτερος αερομεταφορέας στην Ελλάδα, είχε άμεσο έννομο συμφέρον (σήμερα η Aegean εκτελεί το 51% των δρομολογίων, στα οποία εκτελούν πτήσεις αυτή και οι Ο.Α). Ακολούθησε η απόφαση C 419/06 στις 14.02.2008 με την οποία η Ελλάδα υποχρεώθηκε από το ΔΕΚ να συμμορφωθεί με την απόφαση E(2005) 2706 της Επιτροπής, της 14ης Σεπτεμβρίου 2005, σχετικά με κρατικές ενισχύσεις προς τις Ο.Α. Τέλος αρκετά ειπώθηκαν για την προσφυγή της ιρλανδικής αεροπορικής εταιρίας «Ράιανερ ΕΠΕ» (Ryanair Ltd) κατά Επιτροπής (Υπόθεση T-433/07) της 22.11.2007, εξαιτίας αδράνειας της Επιτροπής να αναγκάσει την Ελλάδα να εισπράξει τις παράνομες κρατικές ενισχύσεις από τις Ο.Α. Πολλοί μίλησαν για δάκτυλο άλλων εταιριών, καθώς δεν υπήρχε άμεσος ανταγωνισμός Ο.Α. και Ryanair. Τα ποσά που από τις παραπάνω αποφάσεις έχουν κληθεί να επιστρέψουν οι Ο.Α. ανέρχονται σήμερα στα 111 εκ. €. Όμως προκειμένου οι Ο.Α. να αποδώσουν το ποσό στο Δημόσιο, πρέπει να κηρύξουν πτώχευση και να εκποιηθούν τα περιουσιακά τους στοιχεία.

Μοντέλα Sabena-El.Al.

Η κυβέρνηση προσανατολίζεται σε μια λύση τύπου Sabena ή El.Al. Η βελγική Sabena κήρυξε πτώχευση (07.11.2001) και σε διάστημα Sabena 4 ημερών εκτέλεσε την πρώτη πτήση της με το όνομα SN Brussels. Η εταιρία SN Brussels προήλθε από τη συγχώνευση της Delta Air Transport, θυγατρική της Sabena, με την Virgin Express. Η νέα εταιρία απασχολεί 3.000 υπαλλήλους, έναντι 12.000 πριν. Από 100 προορισμούς είχε μόλις 30 το 2002. Πάντως τα τελευταία τέσσερα χρόνια η SN Brussels εμφανίζει κερδοφορία, ενώ η Sabena παρουσίαζε ζημιές 100 εκατ. ευρώ ετησίως. Το μοντέλο της Εl.Al. είναι παρόμοιο. Η ισραηλινή εταιρεία είχε κλείσει για 24 ώρες (το 1979). Διατήρησε το ίδιο όνομα και τα ίδια δρομολόγια και παρέμεινε υπό κρατικό έλεγχο. Το 2004 ιδιωτικοποιήθηκε (από τη δεκαετία του ‘90 υπήρχε ιδιώτης μάνατζερ και από το 2000 και έως το 2004 το ισραηλιτικό δημόσιο παραχωρούσε σταδιακά μετοχές σε ιδιώτες). Έτσι οι Ολυμπιακές Αερογραμμές είτε θα κλείσουν για λίγες ημέρες και στη συνέχεια θα μεταβιβαστούν κάποια τμήματά του ομίλου της στην Πάνθεον είτε θα κλείσει για λίγες ώρες και θα επαναλειτουργήσει μια άλλη νέα εταιρία, η Πάνθεον, η οποία θα ιδιωτικοποιηθεί στη συνέχεια.. Το τελευταίο σχέδιο που προτάθηκε στην Επιτροπή προβλέπει τη δημιουργία τριών επιχειρήσεων. Μία θα αναλάβει το πτητικό έργο (Pantheon η οποία θα μετονομαστεί στη συνέχεια Ο.Α.), η άλλη εταιρεία θα αναλάβει τις υπηρεσίες εδάφους και μιας τρίτης θα αναλάβει τη διαχείριση της τεχνικής βάσης. Στην αρχή οι τρεις εταιρίες θα είναι υπό κρατικό έλεγχο και έπειτα θα ιδιωτικοποιηθούν.

Επίλογος

Σήμερα η Ολυμπιακή, παρουσιάζει συσσωρευμένο χρέος ύψους 2,4 δισ. €, ενώ οι Ο.Α.-Υπηρεσίες Α.Ε έχουν χρέη προς το Δημόσιο περίπου 1 δισ. €. Ακόμα τα 54 από τα 68 δρομολόγιά της είναι ζημιογόνα και η Ελλάδα καταβάλλει πρόστιμο στην ΕΕ για μη συμμόρφωση προς δικαστικές αποφάσεις. Η λύση θα δοθεί μέσα από την εταιρία Πάνθεον (το μετοχικό κεφάλαιο της Πάνθεον είναι σήμερα 62 εκατ. ευρώ αλλά θα αυξηθεί, για να υποδεχθεί στη συνέχεια τα ιδιωτικά κεφάλαια), η οποία στη συνέχεια θα αποκτήσει το σήμα (ή παραλλαγή του), την επωνυμία, τα σλοτς και τα υπόλοιπα κερδοφόρα κομμάτια των Ο.Α. Ασφαλώς δεν πρόκειται να έχει η νέα εταιρία τους 8.500 υπαλλήλους της σημερινής, ούτε τόσο μεγάλο αριθμό δρομολογίων. Στόχος είναι να απαλλαγεί το Δημόσιο από τα πρόστιμα της ΕΕ, το κάλυμμα των ελλειμμάτων των Ο.Α. και να λειτουργήσει καλύτερα ο ανταγωνισμός στις αερομεταφορές.

Πηγές:

· Λαΐνος Ιωάννης, Η αλήθεια πίσω από την κρίση στην Ολυμπιακή Αεροπορία Α.Ε. και άλλα θέματα μεταφορών, Παπαζήσης, Αθήνα, 2006

· ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΥΚΩΜΑ: 50 Χρόνια ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑ – Τα αεροσκάφη που πετάξαμε, 11 Aviation Publications, Αθήνα, 2007

· Λήμμα Ολυμπιακή, εγκυκλοπαίδειες Επιστήμη και Ζωή, Πάπυρους Λαρούς,

· Rigas Doganis, The Airline Business in the 21st Century, Routledge, 2005, N.York

· http://curia.europa.eu

· http://www.onlinenewspapers.com/

· http://www.britannica.com/EBchecked/topic/427996/Olympic-Airlines

· http://en.wikipedia.org/wiki/Olympic_Airlines#cite_note-6

· http://www.iata.org/index.htm

· Εφημερίδες: Τα Νεα, Καθημερινή, Ελευθεροτυπία, Το Βήμα, Ελεύθερος Τύπος, International Herald Tribune, Financial Times.

· Περιοδικό: Flight International


Δευτέρα 18 Αυγούστου 2008

Ο ΤΟΡΠΙΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΣ

Γενικά χαρακτηριστικά «Έλλης»

1. To εύδρομο[1] (ελαφρύ καταδρομικό) «Έλλη», ήταν ένα από τα 6 αναλόγου τύπου πλοία που διέθετε το Πολεμικό Ναυτικό. Είχε ναυπηγηθεί στην Αμερική, κατόπιν παραγγελίας της Κινεζικής Κυβέρνησης, κατά την περίοδο 1910-1913. Η Εθνικιστική Επανάσταση[2] που είχε ξεσπάσει την Κίνα ανάγκασε την κυβέρνηση να ακυρώσει την παραγγελία. Η ελληνική κυβέρνηση πήρε τη σκυτάλη και αγόρασε το πλοίο «Fei Hung» το 1914 και το μετονόμασε σε «Έλλη», σε ανάμνηση της ναυμαχίας της 3ης Δεκεμβρίου 1912, του Α’ Βαλκανικού Πολέμου. Κατά την περίοδο 1925-1929 ανακαινίστηκε και εκσυγχρονίστηκε στη Γαλλία[3]. Η ανακαίνιση, την οποία υπέστη το πλοίο, ήταν ριζική. Έτσι το «Έλλη» έφτασε να έχει ταχύτητα 26 κόμβους (το 1940 η ταχύτητά δεν έφτανε τους 18), είχε δε 3 έλικες (τριπλέλικο). Οι διαστάσεις του πλοίο ήταν 98 μέτρα μήκος, 12 μ. πλάτος και 4,3 μ. ύψος. Το εκτόπισμά του ανέρχονταν στους 2.115 τόνους. Τέλος όσον αφορά τον οπλισμό του έφερε 3 πυροβόλα των 152 χιλ., 2 πυροβόλα των 66 χιλ., 2 πυροβόλα των 40 χιλ., 2 Τ/Σ των 19 ιντσών ενώ είχε μεταφορική ικανότητα 100 ναρκών.

Ναυτική πορεία «Έλλης

2. Οι πολεμικές επιχειρήσεις στις οποίες έλαβε μέρος το «Έλλη» ήταν στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας, όπου ο ελληνικός στόλος εκτελούσε στις ναυτικές επιχειρήσεις στο Αιγαίο, με ελαφρά πλοία στα οποία ανατέθηκαν πυκνές περιπολίες, συνοδείες νηοπομπών και άλλες πολεμικές αποστολές[4]. Έως τη βύθισή του το «Έλλη» δε συμμετείχε σε άλλη πολεμική επιχείρηση. Επιπλέον είχε μειωθεί η χρηματοδότηση του Βασιλικού, τότε, Ναυτικού (ΒΝ) λόγω της ειρηνόφιλης πολιτικής της τετραετίας 1928-1932 του Ελ. Βενιζέλου και μόνο μετά την επιβολή της δικτατορίας του Μεταξά οι δαπάνες του ΒΝ αυξήθηκαν. Η βύθιση του «Έλλη» αποτέλεσε την αφορμή για να επιταγχυθούν οι διαδικασίες της πολεμικής κινητοποίησης.

Προκλήσεις Ιταλών πριν τον τορπιλισμό

3. Το «Έλλη» είχε διαταχθεί να παραστεί στους εορτασμούς της 15ης Αυγούστου 1940, λιμάνι της Τήνου, προς τιμή της Κοίμησης της Θεοτόκου. Ήταν σημαιοστολισμένο ενώ πλήθος κόσμου είχε συγκεντρωθεί για να παρακολουθήσει τις εορταστικές εκδηλώσεις. Ωστόσο η ηγεσία του ΒΝ (και δη υποναύαρχος Καββαδίας) φοβόταν ένα χτύπημα κατά του πλοίου και είχε προτείνει είτε να μη συμμετάσχει το «Έλλη» στους εορτασμούς είτε να συμμετάσχει αντ’ αυτό το αντιτορπιλικό «Αετός». Τα αίτια της καχυποψίας της ανάγονταν σε δηλώσεις του πρεσβευτή της Ιταλίας στην Αθήνα[5], σε λεκτικό πόλεμο από τον Τύπο της Ιταλίας (το Ιταλικό Πρακτορείο ΣΤΕΦΑΝΙ, σχεδόν καθημερινά, κυκλοφορούσε διάφορες ανυπόστατες πληροφορίες. Στις 11.8.1940 προέβη σ’ ένα εντυπωσιακό ανακοινωθέν, ότι ο Μέγας Αλβανός πατριώτης Νταούτ Χότζα, που έχει γεννηθεί στην αλύτρωτη περιοχή της Τσαμουριάς, δολοφονήθηκε εντός Αλβανικού εδάφους, πλησίον των Ελληνοαλβανικών συνόρων, από πράκτορες Έλληνες)[6] αλλά και από προηγούμενες ιταλικές επιθέσεις κατά ελληνικών στόχων. Την 12η Iουλίου τρία ιταλικά βομβαρδιστικά αεροπλάνα είχαν βάλει κατά του πλοίου του «Ωρίων» στην Kρήτη, ενώ βομβάρδισαν και το αντιτορπιλικό «Yδρα» που έσπευσε προς βοήθεια. Στις 30 Iουλίου πάλι ιταλικά βομβαρδιστικά χτύπησαν τα «Bασιλεύς Γεώργιος» και «Bασίλισσα Oλγα» στον Κορινθιακό, καθώς και δύο υποβρύχια στο λιμάνι της Nαυπάκτου. Στις 2 Aυγούστου 1940 ιταλικό αεροπλάνο έπληξε με έξι βόμβες πλοιάριο της Oικονομικής Aστυνομίας που έπλεε ανάμεσα στην Αίγινα και τη Σαλαμίνα., ενώ στις 30 Ιουνίου 1940 είχαν σημειωθεί και παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου από ιταλικά αεροπλάνα, στην Κρήτη και την Ήπειρο[7].

3.1 Τα παραπάνω γεγονότα δεν στάθηκαν αρκετά ώστε να ματαιωθεί η παρουσία του «Έλλη» στην Τήνο, καθώς αυτό το γεγονός θα έδειχνε φόβο από την πλευρά της Ελλάδας και δε θα βοηθούσε στην τόνωση του ηθικού του ελληνικού λαού. Επιπλέον, εκ των υστέρω αποδείχτηκε ότι ευτυχώς που δεν εστάλη στην Τήνο το «Αετός», καθώς ήταν πάνοπλο, σε αντίθεση με το «Έλλη» που έφερε λίγο οπλισμό. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς τις απώλειες αμάχων στην ακτή, σε περίπτωση προσβολής ενός πλοίου γεμάτο με πυρομαχικά. Όμως το γεγονός ότι δεν στάλθηκε το «Αετός» δε φαίνεται να δικαιολογεί, στρατιωτικά, την παραμονή για πάρα πολύ ώρα, σε έναν ανοικτό όρμο που δεν παρείχε ασφάλεια, ενός πλοίου, που τότε δε διέθετε σύστημα εντοπισμού υποβρυχίων, λαμβανομένου υπόψη και των προκλητικών ιταλικών κινήσεων[8]. Τέλος, σημαντικό να τονιστεί είναι το ότι, ακόμα την τελευταία στιγμή, πριν την επίθεση κατά του «Έλλη», στις 6.45’, φάνηκε στα ανατολικά της Τήνου ένα αεροπλάνο, τα διακριτικά του οποίου δε φαίνονταν καλά, καθώς βρίσκονταν σε ύψος 1.200 μέτρων. Το ιταλικό αεροπλάνο πέταξε στιγμιαία πάνω από το λιμάνι και έπειτα απομακρύνθηκε. Ο κόσμος που είχε συγκεντρωθεί δεν ανησύχησε γιατί θεώρησε ότι πρόκειται για ελληνικό αεροπλάνο που παρευρίσκονταν στο νησί, στα πλαίσια των εορτασμών[9].

3.2 Έτσι τα ξημερώματα της 15ης Αυγούστου 1940 το «Έλλη» κατέπλευσε στο λιμάνι της Τήνου, από τη Μήλο όπου βρίσκονταν μαζί με το «Αετός». Αγκυροβόλησε 800 μέτρα περίπου από το λιμενοβραχίονα και ετοιμάζονταν να αποβιβαστεί το Άγημα για την Εικόνα. Το πλοίο ήταν σημαιοστολισμένο, οι αξιωματικοί ήταν ενδεδυμένοι με τη μεγάλη στολή. Πλήθος κόσμου βρίσκονταν στην προκυμαία προκειμένου να παρακολουθήσει το Άγημα, προτού κατευθυνθεί προς την εκκλησία. Όλα έμοιαζαν να κυλούν ήρεμα μέχρι τις 3 εκρήξεις που σημειώθηκαν στις 8.30’ στο λιμάνι.

Ο τορπιλισμός

4. Η μία τορπίλη είχε βρει το στόχο της. Το «Έλλη» βλήθηκε στα δεξιά του, ανάμεσα στις δύο καπνοδόχους του. Τη στιγμή της έκρηξης λειτουργούσε ο λέβητας, και καθώς το λεβητοστάσιο βρίσκονταν στο σημείο που εξερράγη η τορπίλη, υπήρξε διάρρηξή του με αποτέλεσμα να πάρει φωτιά το πετρέλαιο. Το γεγονός αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την αδυναμία προς πρόωση του «Έλλη». Έτσι προκειμένου να σωθεί το πλοίο, και αφού δεν ήταν δυνατό να μετακινηθεί από μόνο του, έσπευσε να το ρυμουλκήσει ένα εμπορικό πλοίο, που βρίσκονταν στο λιμάνι, το «Έσπερος». Δυστυχώς όμως, δύο φορές τα ρυμουλκά έσπασαν. Εντωμεταξύ η πυρκαγιά που είχε ξεσπάσει στο «Έλλη» ανάγκασε το πλήρωμά του να το εγκαταλείψει. Τελευταίοι το εγκατέλειψαν οι αξιωματικοί και ο κυβερνήτης Χατζόπουλος. Στις 9.45’ το «Έλλη» βυθίστηκε σε βάθος 30 μέτρων. Νεκρός από το πλήρωμα ήταν ο κελευστής Παπανικολάου και τραυματίες άλλοι 29, τέσσερις ήταν τέλος οι αγνοούμενοι[10].

4.1 Άλλες δύο τορπίλες εκτοξεύτηκαν κατά τον πολιτικών πλοίων «Έσπερος» και «Έλση». Ευτυχώς δεν βρήκαν στόχο διότι τότε τα θύματα θα ήταν πολύ περισσότερα. Και οι δύο τορπίλες χτύπησαν στο κρηπίδωμα του λιμανιού, δημι0ουργώντας ένα μεγάλο, σε ύψος, πίδακα νερού στη θάλασσα. Το γεγονός της προσπάθειας του «άγνωστου» υποβρυχίου να πλήξει και μη πολεμικά πλοία δείχνει ότι οι επιτιθέμενοι επιθυμούσαν να προκαλέσουν μεγάλο αριθμό θυμάτων με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί πανικός στον ελληνικό λαό. Ακόμα και στο μυστικό ανακοινωθέν όμως η ελληνική κυβέρνηση απέκρυψε το γεγονός ότι οι άλλες δύο τορπίλες δεν είχαν σα στόχο το «Έλλη», αλλά τα άλλα πλοία[11].

4.2 Τα προηγούμενα του τορπιλισμού γεγονότα της ιταλικής προκλητικότητας έδειχναν το δράστη της επίθεσης. Η ανεύρεση από έναν δύτη κομματιών από τις τορπίλες που αστόχησαν του στόχου τους απλώς επιβεβαίωσε τις υποψίες για το δράστη. Η μία ήταν 45 εκατοστών και προκάλεσε το ρήγμα στον λιμενοβραχίονα της Τήνου ενώ η δεύτερη 53 εκατοστών, τύπου Ουάιτχεντ, που εξερράγη τρίτη. Διακρίνονται με ευκολία οι ιταλικές αναγραφές UNIONE ΤΙΜ VERT και οι αριθμοί μητρώου κατασκευής, ενώ στο πόρισμα της 21ης Αυγούστου 1940 αναφέρει ότι στα τεμάχια των τορπίλων φαίνονται καθαρά τα γράμματα RM (Regia Marina)[12]. Δράστης της επίθεσης ήταν το ιταλικό υποβρύχιο DΕLFΙΝΟ (με κυβερνήτης τον G.Aicardi). Το DELFINO είχε αποπλεύσει από την ιταλοκρατούμενη Λέρο με εντολή του Ιταλού κυβερνήτη της Ιταλικής Διοικήσεως των Νήσων του Αιγαίου, και εχθρικού προς τον δωδεκανησιακό λαό, Ντε Βέκι.

Εξωτερική πολιτική Μεταξά-Διαχείριση του ζητήματος ταυτότητας του υποβρυχίου

5. Η τακτική της κυβέρνησης του Μεταξά ήταν αυτή του κατευνασμού. Δεν επιθυμούσε να οξύνει το κλίμα μεταξύ της Ελλάδας και της Ιταλίας, γιατί δεν επιθυμούσε να δώσει την αφορμή στη δεύτερη να ξεκινήσει πολεμικές επιχειρήσεις εις βάρος της Ελλάδας[13]. Η πολιτική της ουδετερότητας που ακολουθούσε έως τότε η ελληνική κυβέρνηση συσχετίζεται με την πολιτική κατευνασμού που ακολούθησαν οι Μεγάλες Δυνάμεις έναντι της ναζιστικής Γερμανίας. Η προσπάθεια για ουδετερότητα και σεβασμό της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας, που εξέφραζε ο Μεταξάς, κορυφώθηκε στις 10 Ιουνίου 1940 όταν η Ιταλία εξήλθε στον πόλεμο[14]. Τα γεγονότα της Τήνου από την άλλη αποτέλεσαν το έναυσμα για την πολεμική κινητοποίηση της χώρας. Ήδη από το 1938 ο Μεταξάς επιζητούσε τη σύναψη συμμαχίας με τη Μ.Βρετανία[15]. Ενώ σε ιδιόχειρο σημείωμά του τόνιζε ότι η Ελλάδα έχει λάβει: «…Απόφασις αμύνης της Ελλάδος μέρχις εσχάτων και θυσίας της παρά να υποκύψη… εις τας ιταλικάς αξιώσεις»[16].

5.1 Με βάση τα παραπάνω είναι λογικό το ανακοινωθέν του Υπουργείου Ναυτικών της 16ης Αυγούστου να κάνει λόγο ότι το «Έλλη»: «…σημαιοστόλιστον εβλήθη δια τορπιλλών αγνώστου εθνικότητος υποβρυχίου». Παράλληλα ο Μεταξάς με την υπ. αρ. 407 απόρρητη διαταγή του, στις 16 Αυγούστου διατάσσει τη σύσταση επιτροπής, η οποία καταλήγει στο πόρισμα της 21ης Αυγούστου. Όμως η ανακοίνωση του πορίσματος στο λαό γίνεται στις 30 Οκτωβρίου 1940, όταν πλέον είχε ξεσπάσει ο ελληνοϊταλικός πόλεμος και δεν υπήρχε ανάγκη διατήρησης του απόρρητου χαρακτήρα του πορίσματος[17]. Την επομένη του Δεκαπενταύγουστου όμως και ενώ ο λαός υποψιάζεται[18] και οι δημοσιογράφοι γνωρίζουν, ο Μεταξάς συγκεντρώνει τους αρχισυντάκτες των εφημερίδων στο ξενοδοχείο Μ.Βρετάνια και τους ανακοινώνει ότι η εθνικότητα του υποβρυχίου ήταν ιταλική, αλλά για λόγους πολιτικούς δεν θα έπρεπε αυτό να δημοσιευτεί. Χαρακτηριστικό είναι το δημοσίευμα της εφημερίδας «Ασύρματος» της 16.08.1940: «ετορπιλλίσθη χθες το καταδρομικόν Έλλη υπό αγνώστου υποβρυχίου»[19].

5.2 Στις 18 Αυγούστου 1940 αξιωματούχος της ιταλικής πρεσβείας υποβάλλει συλλυπητήρια στην ελληνική κυβέρνηση και διαβεβαιώνει ότι η Ιταλία δεν έχει σχέση με το συμβάν. Αντίθετα κατηγόρησε τη Μ.Βρετανία για προβοκάτσια, προκειμένου να δημιουργηθεί ένταση στα Βαλκάνια. Μετά τον πόλεμο ο Γκράτσι αποκάλυψε τα πραγματικά αίτια του τορπιλισμού. Σε αυτά ήταν αφενός η εξεύρεση μιας αφορμής για να αρχίσει ο πόλεμος μεταξύ Ελλάδας-Ιταλίας αφετέρου η επιθυμία τγς φασιστικής κυβέρνησης του Μουσολίνι να προβεί σε επίδειξη δύναμης. Στις 13 Αυγούστου 1940 ο Μεταξάς είχε δηλώσει στο Γερμανό πρέσβη ότι η Ελλάδα δε μπορεί να ταχθεί κατά των Άγγλων διότι αυτοί κυριαρχούν ναυτικά στην Αν.Μεσόγειο. Όταν το πληροφορήθηκε ο Μουσολίνι, οργίστηκε και διέταξε τον τορπιλισμό προκειμένου να αποδειχτεί στην πράξη ότι η Ιταλία είναι η κυρίαρχη ναυτική δύναμη στην περιοχή[20]. Όπως όμως ο Γράτσι παραδέχεται, ο τορπιλισμός της Έλλης δημιούργησε κλίμα εθνικής ενότητας ταυτόχρονα με το συναίσθημα της οργής και αγανάκτησης κατά του Μουσολίνι. Έτσι προετοιμάστηκε καλύτερα το έδαφος, ώστε ο ελληνικός λαός να διακατέχεται από ομοθυμία και θέληση για αγώνα κατά των εισβολέων της Πίνδου.

«Έλλη ΙΙ», «Έλλη ΙΙΙ»

6. Μετά τη λήξη του Β’ Π.Π. η Ιταλία, στα πλαίσια των αποζημιώσεων προς την Ελλάδα, παραχώρησε, το 1950, το καταδρομικό "EUGENIO Di SAVOIA". Το οποίο μετονομάστηκε "ΕΛΛΗ" τον Ιούνιο του 1951. Ωστόσο το πλοίο που παραχωρήθηκε βρίσκονταν σε άσχημη κατάσταση και χρειάζονταν μετατροπές, επισκευές και ανανέωση στον οπλισμό του, όπως και τα άλλα πλοία που έλαβε σαν αποζημίωση η Ελλάδα[21]. Το 1959 μεθόρμισε στον όρμο της Σούδας όπου χρησιμοποιήθηκε για έδρα του Ναυάρχου Αρχηγού Κρητικού Πελάγους (ΑΚΙΠ). Το τρίτο «Έλλη» ναυπηγήθηκε στα ναυπηγεία Koninklijka Maatschappij de Schelde στο Vlissingen της Ολλανδίας, μετά από παραγγελία του ΓΕΝ. Η παραλαβή του πλοίου έγινε στις 10 Οκτωβρίου 1981. Η Φρεγάτα «Έλλη» είναι τύπου Standard. Η σημερινή «Ελλη» συμμετείχε στον πόλεμο του Κόλπου, εφαρμόζοντας τις αποφάσεις του ΟΗΕ εναντίον του Ιράκ (1990-91), στην περιοχή της Ερυθράς θάλασσας[22].



[1] Ο όρος Εύδρομον (Ε/Δ) αφορούσε πλοία με ελαφρά θωράκιση, μεγάλη ταχύτητα και ελαφρύ πυροβολικό. Παρουσιάζει ομοιότητες με το καταδρομικό. Μετά το Β’Βαλκανικό και τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο ως τέτοια χαρακτηρίζονταν τα επίτακτα εμπορικά πλοία, ταχύπλοα ή και μεγαλύτερα. Η Έλλη, όπως και το Ακτιον ΙΙ και Βασίλισσα Σοφία ήταν τα μόνα εύδρομα που δεν ήταν ταυτόχρονα και επίτακτα πλοία. Για τον αντίστοιχο τύπο πλοίου, «light cruiser», κατά τον Α’Π.Π. βλ. σε http://www.worldwar1.co.uk/lightcru.htm

[2] Dr Sun & 1911 Revolutionμ, «Wuchang UprisingThe Success of the Xinhai Revolution», όπου και στοιχεία για την Επανάσταση των Ξινχάι (1911) όταν και εκδιώχθηκε η δυναστεία των Τζίνγκ (ή αλλιώς Μαντσού).

[3] Στα ναυπηγεία Forges et Chantiers de la Mediteranee της La Seyne, στην Τουλόν

[4] Αικ. Φακάλου, «Ιστορία Πολεμικού Ναυτικού, από το 1831 έως σήμερα», www.hellenicnavy.gr/history.asp

[5] Φ.Τομαή, «Η έκρηξη που συγκλόνισε την Ελλάδα», εφημ. Το Βήμα, 12.08.2007

Άλλωστε ο Τσιάνο είχε απηύθυνε πρόσκληση, τρεις φορές μέσα σε έναν μήνα, προς τον Έλληνα πρεσβευτή Ι. Πολίτη να μεταβεί στο ιταλικό ΥΠΕΞ προκειμένου να παραλάβει διαβήματα διαμαρτυρίας σχετικά με την ελληνική στάση στην Ηπειρο και τη δολοφονία του διαβόητου Νταούτ Χότζα

[6] Δ.Παπαδάκης σε συλλογικό τόμο, «Μνήμες και μαρτυρίες από το ’40 και την κατοχή», εκδ. Επικοινωνιακής και Μορφωτικής Υπηρεσίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήνα, 2000, σελ. 40

Το Ιταλικό Πρακτορείο ΣΤΕΦΑΝΙ που σχεδόν καθημερινά, κυκλοφορούσε διάφορες ανυπόστατες πληροφορίες. Στις 11.8.1940 προέβη σ’ ένα εντυπωσιακό ανακοινωθέν, ότι ο Μέγας Αλβανός πατριώτης Νταούτ ΧΟΤΖΑ, που έχει γεννηθεί στην αλύτρωτη περιοχή της Τσαμουριάς, δολοφονήθηκε εντός Αλβανικού εδάφους, πλησίον των Ελληνοαλβανικών συνόρων, από πράκτορες Έλληνες.

[7] Γ.Μαλούχος, «Πώς φτάσαμε στον τορπιλισμό της Έλλης», εφημ. Καθημερινή, 14.08.2007

[8] Γ. Μεζεβίρη, «Τέσσαρες δεκαετίες εις την Υπηρεσίαν του Β. Ναυτικού», Αθήνα, 1971, κεφ. Γ3

[9] Σπ. Μελάς, «Φλεγόμενες Θάλασσες», εκδ. Εμπρός, Αθήνα, 1940

[10]Έγγραφο αρ. 120, σ. 95 της επίσημης εκδόσεως του Βασιλικού Υπουργείου Εξωτερικών «Διπλωματικά έγγραφα. Η ιταλική επίθεσις κατά της Ελλάδος. Αθήναι 1940»

[11]Βλ. οπ.π. υποσ. αρ. 10

[12] Πρωτόκολλον αρ. εγγράφου 129, όπ.π., σ. 99

[13] Κ.Σβολόπουλος. «Η ελληνική εξωτερική πολιτική 1900-1945», εκδ. Βιβλ. της Εστίας, Αθήνα, 2002 σελ. 275

[14] Ι. Μεταξάς, «Λόγοι και Σκέψεις, 1936-1941», τομ. Β’, Αθήνα 1969, σελ. 330.

[15] Ι.Κολιόπουλος, «Η εξωτερική πολιτική του Μεταξά», Ε Ιστορικά-«ΟΧΙ», η Ελλάδα στο Β΄ΠΠ, Αθήνα 2008, σελ. 35

[16] ΥΠΕΞ, Ιστορικό Αρχείο (ΑΥΕ), ιδιόχειρη σημείωση επί της έκθεσης του Α. Ραγκάβη (Βερολίνο), 02.09.1940

[17] Πρωτόκολλον αρ. εγγράφου 129, οπ.π., σ. 104 - 105

[18] Buell, Hal. World War II Album & Chronicle σελ. 54

[19] Γ.Αναστασιάδης, σε συλλογικό Παπαρηγόπουλου, Καρολίδη, Αναστασιάδη, «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», εκδ. Αγγελάκη, Αθήνα, 1994, σελ. 83

[20] Em.Grazzi, εφημ. Giornale del Mattino. 21.07.1945-21.08.1945. Τα άρθρα στη συνέχεια συμπεριελήφθησαν στο βιβλίο του Grazzi, «Il principio della fine (limpresa di Grecia)», εκδ. Faro, Ρώμη, 1945

[21] βλ. οπ.π, υποσ. αρ. 4

[22] Ιστοσελίδα Πολεμικού Ναυτικού, Αρχική σελίδα> Πλοία>Φρεγάτες. http://www.hellenicnavy.gr/elli_f450.asp

συνδέσεις σε κοινωνικά δίκτυα

Piano & Band

J' accuse...

Κατηγορώ τον αντισυνταγματάρχη Πατύ ντε Κλαμ, γιατί υπήρξε ο σατανικός δράστης της δικαστικής πλάνης..
Κατηγορώ τον στρατηγό Μερσιέ γιατί, το λιγότερο από πνευματική ανεπάρκεια, έγινε συνένοχος του μεγαλύτερου ανομήματος του αιώνα.
Κατηγορώ τον στρατηγό Μπιγιό, γιατί είχε στα χέρια του αναμφισβήτητες αποδείξεις της αθωώτητας του Ντρέιφους και τις έπνιξε..
Κατηγορώ τον στρατηγό ντε Μπουαντέφρ και τον στρατηγό Γκονζ, γιατί υπήρξαν συνένοχοι του ίδιου εγκλήματος..
Κατηγορώ τον στρατηγό ντε Πελλιέ και τον ταγματάρχη Ραβαρί, γιατί έκαμαν μια εγκληματική προανάκριση, με την πιο τερατώδη μεροληψία..
Κατηγορώ τους τρεις γραφολόγους Μπελόμ, Βαρινιάρ και Γουάρ, γιατί συνετάξανε ψεύτικες εκθέσεις απατεώνων..
Κατηγορώ το υπουργείο Στρατιωτικών και το Επιτελείο, γιατί έκαμαν στις εφημερίδες ιδιαίτερα στην Αστραπή και στην Ηχώ των Παρισίων, μια βδελυρή και απαράδεκτη εκστρατεία για να παραπλανήσουν τη κοινή γνώμη..
Κατηγορώ, τέλος, το πρώτο Στρατοδικείο γιατί παραβίασε το δίκαιο..

Δικαιοσύνη

Εν δέ δικαιοσύνη συλλήβδην πάσ'αρετή εστί.

Ολες γενικά οι αρετές βρίσκονται μέσα στη δικαιοσύνη.
-Αριστοτέλης