Ένα νέο Κράτος στη γειτονιά μας

Ένα νέο Κράτος στη γειτονιά μας

Μαύρη τρύπα στην Ευρώπη;

Τα Βαλκάνια έχουν χαρακτηριστεί ως η πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης ή η μαύρη τρύπα της. Χαρακτηρισμός για μια περιοχή, διόλου φιλοφρονητικός. Η ιστορική μνήμη μας υπενθυμίζει ότι η περιοχή υπήρξε θέρετρο μεγάλων γεωπολιτικών αλλαγών. Το ανατολικό ζήτημα είχε τις ρίζες του, κυρίως στις ευρωπαϊκές επαρχίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, δηλαδή τα Βαλκάνια. Οι δύο ομώνυμοι πόλεμοι αποτέλεσαν την καμπή στην πορεία προς τη διάλυση της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Στην περιοχή δολοφονήθηκε ο Φερδινάνδος της Αυστροουγγαρίας, και αυτό αποτέλεσε την αφορμή του Α’ Π.Π. Τα πάθη δεν καταλάγιασαν ούτε κατά το μεσοπόλεμο (παρά την υπογραφή του Βαλκανικού Συμφώνου), ούτε κατά τον Β’ Π.Π. όπου η Βουλγαρία στράφηκε κατά τον γειτόνων της, αλλά και Κοσοβάροι ή Κροάτες συνεργάστηκαν με τα S.S. Ο Ψυχρός Πόλεμος χώρισε τη χερσόνησο σε τρεις ζώνες: Την φιλοσοβιετική (Ρουμανία, Βουλγαρία), τη Δυτική (Ελλάδα, Τουρκία) και την «ανένταχτη» όπου η Γιουγκοσλαβία ήταν ένα κομμουνιστικό δυτικοστραφές κράτος, ενώ η Αλβανία του Χότζα, ένα σταλινικό καθεστώς.

Το «τέλος της ιστορίας» (έτσι ο Φουκογιάμα χαρακτήρισε την πτώση του Iron Curtain = σιδηρούν παραπέτασμα) έφερε στη χερσόνησο του Αίμου, οικονομικό μαρασμό, στα ανατολικά, και εμφύλιο πόλεμο στα δυτικά. Σλοβενία, Κροατία δεν έζησαν τόσο έντονες συγκρούσεις, όσο αυτές που βίωσε η Βοσνία – Ερζεγοβίνη, έως ότου η συμφωνία του Dayton (Οχάιο Η.Π.Α.) φέρει την ειρήνη. Δυστυχώς τα χειρότερα δεν είχαν περάσει και η διαμελισμένη Γιουγκοσλαβία έγινε θέρετρο βομβαρδισμών του ΝΑΤΟ, καθώς στο Κόσοβο υπήρχαν έντονες συγκρούσεις Σέρβων και Αλβανοφώνων, και η Συμμαχία επενέβη υπέρ τον δεύτερων. Η σύγκρουση μεταφέρθηκε στο Τέτοβο, όπου και εκεί υπήρξε (προσωρινή;) εκεχειρία με τη Συμφωνία της Οχρίδας. Η Γιουγκοσλαβία έπαψε και σαν όνομα (Σερβία – Μαυροβούνιο) και σαν ομοσπονδία να υπάρχει, ενώ η ακρωτηριασμένη Σερβία, είδε πριν από λίγες μέρες ένα μέρος του εδάφους της να αυτοανακηρύσσεται ως ανεξάρτητο κράτος.

Κοσσυφοπέδιο

Το Κόσοβο, έχει έκταση 10.887 τετραγωνικά χιλιόμετρα, Ο πληθυσμός του μόλις ξεπερνά τα 2 εκατομμύρια των οποίων το 90% αποτελούν Αλβανόφωνοι, ενώ το υπόλοιπο 10% αποτελούν Σέρβοι. Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη στο Κοσσυφοπέδιο είναι η Πρίστινα.

Το Κοσσυφοπέδιο αποτελεί ιστορικά έναν ιδιαίτερο τόπο για τους Σέρβους, καθώς από το 1208 ο Στέφανος Νεμάνια επέβαλε την πλήρη σερβική κυριαρχία, αποσπώντας το από τους Βυζαντινούς. Στις 23 Ιουνίου 1389 έλαβε χώρα επική μάχη ανάμεσα στο Σέρβο πρίγκηπα Λάζαρο και στον Οθωμανό Σουλτάνο Μουράτ.

Και για τους Αλβανούς όμως η περιοχή αποτελεί σημαντικό ιστορικό τόπο καθώς ο εθνικός τους ήρωας Γεώεργιος Καστριώτης Σκεντέρμπεης, αναμετρήθηκε με τους Οθωμανούς, υπό τον Μπράνκοβιτς το 1448. Η ήττα του οδήγησε στην υποτέλεια του Κοσόβου στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Επιπλέον η περιοχή βρίθει θρησκευτικών μνημείων από πλευράς ορθόδοξου χριστιανισμού, όπως μοναστήρια, εκκλησίες κ.α.

Η εθνικιστική σερβική πολιτική οδήγησε σε λάθος αποτελέσματα. Ο υψηλός βαθμός αυτονομίας που είχε εκχωρηθεί το 1974 στο Κοσσυφοπέδιο ανακλήθηκε το 1989 Κατέχοντας σχεδόν ίδια δικαιώματα με τις έξι Γιουγκοσλαβικές ομοσπονδιακές δημοκρατίες για περίπου 15 χρόνια, το Μάρτη του 1989 η επαρχία τέθηκε υπό τον άμεσο έλεγχο του Βελιγραδίου. Η στρατιωτική αυτονομιστική ομάδα πρωτοεμφανίστηκε το 1996, όταν ανέλαβε την ευθύνη για σειρά βομβιστικών και άλλων επιθέσεων στην επαρχία. Η στρατιωτική αυτονομιστική ομάδα των αλβανοφώνων (UCK) πρωτοεμφανίστηκε το 1996, όταν ανέλαβε την ευθύνη για σειρά βομβιστικών και άλλων επιθέσεων στην επαρχία.

Εξελίξεις μετά τη ΝΑΤΟϊκή επέμβαση

Μετά τη λήξη των βομβαρδισμών το Κοσσυφοπέδιο, κατέστη ουσιαστικά προτεκτοράτο του Ο.Η.Ε., καθώς στις 10 Ιουνίου 1999, το Συμβούλιο Ασφαλείας (Σ.Α.) του ΟΗΕ υιοθέτησε το Ψήφισμα 1244, θέτοντας το Κόσοβο υπό τη διοίκηση της UNMIK (Προσωρινή Αποστολή των Ηνωμένων Εθνών στο Κόσοβο). Στις 24 Οκτωβρίου 2005, το Σ.Α. υποστήριξε πρόταση του Γεν. Γραμματέα του ΟΗΕ, Κόφι Ανάν, για έναρξη πολιτικής διαδικασίας με σκοπό την επίλυση του ζητήματος. Ο Μάρτι Αχτισάαρι, ορίστηκε από τον ΟΗΕ ως ειδικός απεσταλμένος για να διευθύνει τις συζητήσεις για το τελικό καθεστώς, της σερβικής- κατά τα άλλα, βάσει ψηφίσματος 1244- επαρχίας. Οι συζητήσεις μεταξύ των μερών διενεργήθηκαν
το 2006 στη Βιέννη (σε αρκετούς γύρους), όπου όμως δεν κατέληξαν σε συμφωνία. Έτσι όλα έδειχναν ότι οδηγούμαστε σε μονομερή κήρυξη ανεξαρτησίας από τους Κοσοβάρους. Αυτό συνέβη στις αφού διενεργήθηκαν εκλογές στο Κοσσυφοπέδιο (17 Νοεμβρίου 2007) με νικητή τον Χαρσίμ Θάτσι και τη Σερβία (3 Φεβρουαρίου 2008) με νικητή τον Μπόρις Τάντιτς και αφού στις 10 Δεκεμβρίου 2007 είχε τερματιστεί η εντολή του Ο.Η.Ε. Η ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσόβου έγινε στις 17 Φεβρουαρίου, και αμέσως αναγνωρίστηκε από τις Η.Π.Α. και αρκετά κράτη μέλη της Ε.Ε.

Ανθρωπογεωγραφία – Οικονομία

Το Κοσσυφοπέδιο έχει έκταση 4.203 τ.μ. Οι Αλβανοί αποτελούν το 92% του πληθυσμού (των 2,2 εκ. και ακολουθούν οι Σέρβοι με 4%, οι Βόσνιοι και Μαυροβούνιοι με 2%, οι Τσιγγάνοι με 1% και οι Τούρκοι με 1%. Οι Αλβανοκοσοβάροι έχουν υψηλούς ρυθμούς γεννησιμότητας (οι υψηλότεροι της Ευρώπης) και αν αυτοί διατηρηθούν το 2050 θα φτάσουν τα 4.5 εκ. Επικρατούσα θρησκεία είναι ο Ισλαμισμός, ενώ οι 100.000 – 120.000 Σέρβοι πρεσβεύουν το ορθόδοξο δόγμα. Πρωτεύουσα είναι η Πρίστινα με 165,844 κατ., και μεγαλύτερες πόλεις το Πρίζρεν (107,614 κατ.), το Ουρόσεβατς (71,758), η Μιτρόβιτσα (68,929) κ.α. Η σερβική μειονότητα είναι συγκεντρωμένη κυρίως στις περιοχές βόρια της Μιτρόβιτσα, ενώ η τελευταία ουσιαστικά είναι μοιρασμένη στα δύο με το ποτάμι της να αποτελεί το σύνορο των δύο κοινοτήτων. Σημαντικό να τονιστεί ότι περίπου 200.000 Σερβοκοσοβάροι είναι πρόσφυγες, που έχουν καταφύγει στη Σερβία, εγκαταλείποντας τις εστίες τους. κατοίκων)

Το Κόσοβο είναι το λιγότερο ανεπτυγμένο κράτος της Ευρώπης με μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα τα 1,565 € (τιμές 2004). Η μέση σύνταξη ανέρχεται στο ποσό των 40 € μηνιαίως. Υπό τις συνθήκες ανέχειας, είναι λογικό να αναπτύσσονται φαινόμενα παραοικονομίας, εγκληματικών δραστηριοτήτων, μαφίας (ναρκωτικά, trafficking γυναικών, λαθρεμπόριο κλπ). Το νόμισμα που χρησιμοποιείται είναι το Ευρώ, ενώ όπου την πλειοψηφία αποτελούν οι Σέρβοι, συναντά κανείς το σερβικό Δηνάριο. Σημαντικότερος εμπορικός εταίρος η Π.Γ.Δ.Μακεδονίας (εξάγει στο Κόσοβο προϊόντα αξίας 220 εκ € και εισάγει από αυτό προϊόντα αξίας 9 εκ. €), η Σερβία (111 εκ € και 5 εκ. € αντίστοιχα), η Γερμανία, η Τουρκία κ.α.

Αντιδράσεις – Διεθνές δίκαιο

Το Κόσοβο, διαμηνύουν οι χώρες που το έχουν ήδη αναγνωρίσει, αποτελεί μοναδική περίπτωση (συνάμα δε και πρωτοτυπία-sic). Αυτό διότι η κήρυξη της ανεξαρτησίας του έρχεται σε προφανή αντίθεση με το διεθνές δίκαιο (Δ.Δ). Στοιχεία του κράτους, ως υποκείμενο του διεθνούς δικαίου, είναι η κυριαρχία (έδαφος, λαός, σύνορα). Όμως στο σύγχρονο Δ.Δ. το κράτος είναι κυρίαρχο επειδή υπάγεται στο Δ.Δ.. Πρέπει δηλαδή το κράτος, να αναγνωρίζεται ως τέτοιο από τη διεθνή κοινότητα και δη τον Ο.Η.Ε. Στο Κόσοβο, αυτό δεν μπορεί να ισχύσει καθώς ισχύει το ψήφισμα του Σ.Α. Ο.Η.Ε. που το αναγνωρίζει ως σερβική επικράτεια. Επίσης καμία μεταβολή στα σύνορα των κρατών δεν γίνεται πλέον δεκτή, όταν είναι προϊόν ένοπλης παράνομης βίας. Στο Κόσοβο έχουμε απόσπαση τμήματος επικράτειας ενός κράτους, μέλους του Ο.Η.Ε., με χρήση των όπλων, παράνομα, και δε συναίνεσε σε αυτήν ο Ο.Η.Ε., αφού επρόκειτο για μονομερή ενέργεια του ΝΑΤΟ (βομβαρδισμοί 1999). Το ζήτημα είναι ότι de facto το Κόσοβο υπάρχει ως κράτος, αφού έχει σύνορα, λαό, διοικητικές αρχές κ.α. Όμως νομικά (de jure) η ανεξαρτησία του είναι έωλη (βλ. επίσης Ταϊβάν, Κατεχόμενα Κύπρου, Αμπχαζία). Η θέση της Σερβίας, πάνω στο ζήτημα, από δικαιική άποψη είναι ισχυρή. Από την άλλη η άποψη των ΗΠΑ και της ΕΕ έχει ως εξής: Είναι μη δεσμευτικές οι αναφορές, στο κείμενο του ψηφίσματος 1244, στο Κοσσυφοπέδιο ως τμήμα της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας και στην "εδαφική ακεραιότητα" της Γιουγκοσλαβίας, αφού προέχει το πνεύμα του νόμου, και όχι η προσκόλληση στο γράμμα του (τυπολατρεία). Δυστυχώς όμως στις διεθνείς σχέσεις το δίκαιο εφαρμόζεται κατά το δοκούν, και αν το τα συμφέροντα του ισχυρότερου επιτάσσουν άλλα, ισχύει το δικό του «δίκαιο».

Ποιο το Μέλλον; Ποιες οι Επιπτώσεις;

Το Κοσσυφοπέδιο, είναι το πιο πρόσφατο κράτος της Ευρώπης. Παρόλα αυτά η αναιμική του οικονομία, οι ελλιπείς του πόροι, εθνικιστικός φανατισμός είναι παράμετροι που θα εμποδίσουν τη χώρα στο να αναπτυχθεί. Ταυτόχρονα το Κόσοβο αποτελεί κρατικό μόρφωμα, και υπό την έννοια της νομικά ανίσχυρης ανεξαρτοποίησής του, αλλά και από την δυσλειτουργία των θεσμών του. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι δικαστικές, διοικητικές και αστυνομικές αρχές του Κοσόβου θα επανδρωθούν από υπαλλήλους της Ε.Ε, αντικαθιστώντας αυτούς του Ο.Η.Ε. Έτσι οδηγούμαστε στο τυπικά προτεκτοράτο της Ευρώπης, ουσιαστικά όμως των Η.Π.Α. Οι Αμερικάνοι, αποκτούν έναν πιστό φίλο στην περιοχή. Ελέγχουν και πιέζουν την ήδη αδύναμη Σερβία. Αποκτούν πρόσβαση στα κοιτάσματα ουρανίου, λιγνίτη, νικελίου.

Το σημαντικότερο όλων, είναι όμως ότι υποθηκεύουν το μέλλον της Ευρώπης στην περιοχή. Η μαύρη τρύπα δύσκολα κλείνει. Η Ευρώπη αναλαμβάνει το βάρος να λειτουργήσει το κρατικό μόρφωμα του Κοσόβου. Προσφέρει την ονειρώδη για τα Δυτικά Βαλκάνια, ευρωπαϊκή ευημερία. Προσφέρει μια προοπτική, που οποτάν γίνει πράξη, υποσκάπτει τα θεμέλια της Ευρώπης. Η Ευρώπη των 27 είναι δυσλειτουργική και μένει να δούμε αν η Μεταρρυθμιστική Συνθήκη βελτιώσει την κατάσταση. Ποιος μπορεί να εγγυηθεί την πρόοδο της Ευρώπης, την ισχυροποίησή της, την ομοσπονδιοποίησή της, αν συνεχώς διευρύνεται, φτάνοντας να «ξεχειλώνει». Οι Η.Π.Α. προσφέρουν λίγα στο Κόσοβο και θα κερδίσουν πολλά, ενώ η Ευρώπη αναλαμβάνει βαρύ φορτίο, με αβέβαιο κέρδος. Ευχή όλων παραμένει η περιοχή να γνωρίσει την Ειρήνη και την πρόοδο.