Εισαγωγή
Στις Βρυξέλλες εξελίχθηκε στις 13 Μαρτίου 2008, ένα διπλωματικό πόκερ, με δέλεαρ, τη Μεσόγειο. Πιο συγκεκριμένα, ο Γάλλος Πρόεδρος, Σαρκοζί, έθεσε προ των ηγετών της Ε.Ε. την διατυπωθείσα, από την προεκλογική περίοδο, πρότασή του για αναβάθμιση της διαδικασίας της Βαρκελώνης και δημιουργία μιας Μεσογειακής Ένωσης. Πολλές ερμηνείες δόθηκαν στην πολιτική του αυτή πρόταση. Χρυσωμένο χάπι για την Τουρκία, επάνοδο της αποικιοκρατικής γαλλίας από τη Β. Αφρική, οικονομικό έλεγχο της θερμής θάλασσας κ.α. Σημασία έχει ότι η ατμομηχανή της Ευρώπης, η Γερμανία, δια της καγκελαρίου Μέρκελ αντιτάχθηκε στην πρόταση του Σαρκοζί. Σαν αποτέλεσμα επήλθε η απόφαση, που ορίζει ότι δε θα ιδρυθεί τελικά μια Κοινότητα (αντίστοιχη των Ευρωπαϊκών κοινοτήτων), αλλά θα αναβαθμιστεί η ήδη υπάρχουσα διαδικασία της Βαρκελώνης. Πάντως το όνομα, έστω και σε παραλλαγή μένει (Ένωση για τη Μεσόγειο), και θα τεθεί σε εφαρμογή στις 14 Ιουλίου του 2008.
Ευρωμεσογειακή Εταιρική Σχέση
Ιστορικά
Η χώρες της νοτίου και ανατολικής μεσογείου, ήταν ανέκαθεν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των ευρωπαϊκών χωρών. Αποτελούν πρώην αποικίες μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων, αλλά και πύλη των πετρελαίων της Μ. Ανατολής. Άλλωστε η περιοχή συνιστά μια μεγάλη αγορά (πρόβλεψη πληθυσμού
Διαδικασία Βαρκελώνης
Η διαδικασία της Βαρκελώνης συνίσταται σε ένα πολυμερές πλαίσιο συνεργασίας και διαλόγου μεταξύ ΕΕ και μεσογειακών χωρών. Οι 27 χώρες που συμμετείχαν υιοθέτησαν ομόφωνα δήλωση και πρόγραμμα εργασίας. Με τη δήλωση αυτή καθιερώνεται πράγματι ένα πολυμερές σχέδιο που συνδέει στενά τις οικονομικές πτυχές και τις πτυχές της ασφάλειας και περιλαμβάνει επίσης μια κοινωνική, ανθρωπιστική πολιτιστική διάσταση. Η εταιρική αυτή σχέση, η οποία στηρίζεται στην αμοιβαιότητα, την αλληλεγγύη και την κοινή ανάπτυξη, έχει ως στόχο την καθιέρωση μιας πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής συνεργασίας.
Επιπλέον στο πλαίσιο της διαδικασίας της ευρωμεσογειακής εταιρικής σχέσης, έχουν συναφθεί συμφωνίες σύνδεσης - διμερείς συμφωνίες μεταξύ της Ε.Κ. και των κρατών μελών, αφενός, και των μεσογειακών χωρών-εταίρων, αφετέρου. Στόχος των διμερών συμφωνιών είναι ο διάλογος στον πολιτικό τομέα και τον τομέα της ασφάλειας, το εμπόριο και το διάλογο για κοινωνικά και πολιτιστικά θέματα καθώς και για θέματα ανθρώπινου δυναμικού. Οι συμφωνίες σύνδεσης προβλέπουν τη σταδιακή εγκαθίδρυση ζώνης ελευθέρων συναλλαγών στη Μεσόγειο (υφίσταται ήδη ζώνη ελευθέρων συναλλαγών μεταξύ της Κοινότητας και του Ισραήλ).
Σαν κεντρικός στόχος, της οικονομικής πτυχής της ευρωμεσογειακής συνεργασίας είναι η δημιουργία Ζώνη Ελευθέρων Συναλλαγών ως το 2010. Μετά τη Βαρκελώνη ακολούθησαν και άλλες υπουργικές διασκέψεις (λ.χ. Μασσαλία κ.α.). Η σημαντικότερη ωστόσο ήταν στη Βαλένθια, στις 23 Απριλίου 2002. Εκεί εγκρίθηκε ομόφωνα σχέδιο δράσης που καλύπτει και τις τρεις διαστάσεις της διαδικασίας της Βαρκελώνης, την πολιτική, την οικονομική και την κοινωνική-πολιτιστική.
Οικονομική πτυχή «Βαρκελώνης»
Το κυριότερο χρηματοδοτικό όχημα που οδηγεί στην υλοποίηση των βασικών στοιχείων της νέας ευρωμεσογειακής εταιρικής σχέσης είναι το πρόγραμμα MEDA που ξεκίνησε το 1995. Το διάστημα 1995-2001 το πρόγραμμα απορρόφησε 5,071 δισ. € δις από 6,4 € δισ. των πόρων του προϋπολογισμού για την ευρωμεσογειακή εταιρική σχέση. το 86% των πόρων του MEDA χορηγήθηκε διμερώς, το 12% πολυμερώς (δηλ. σε περιφερειακές δραστηριότητες, απ’ τις οποίες επωφελούνται όλα τα κράτη μετέχοντες) και το υπόλοιπο 2% αφορά υπηρεσίες τεχνικής στήριξης.
Το πρόγραμμα σήμερα βρίσκεται στη δεύτερη φάση προγραμματισμού του με προϋπολογισμό 5,35 δισ. €.
Από Μεσογειακή Ένωση σε Ένωση για τη Μεσόγειο
Η γαλλική εξωτερική πολιτική, ενδιαφέρονταν πάντοτε για το χώρο της Μεσογείου. Άλλωστε και στα πλαίσια της Κοινοτικής πολιτικής, στυλοβάτες των μεσογειακών σχέσεων ήταν η Γαλλία, συνεπικουρούμενη από την Ισπανία. Ο Σαρκοζί, ως υποψήφιος πρόεδρος της Γαλλίας, πρότεινε τη δημιουργία μιας κοινότητας μεταξύ των μεσογειακών χωρών της Ε.Ε. και των μεσογειακών χωρών μη κρατών μελών.
Μεσογειακή Ένωση
Η Μεσογειακή Ένωση (meditarranean union) συνιστά ένα θεσμό διακρατικής συνεργασίας με κοινά προγράμματα για την από κοινού αντιμετώπιση οικονομικών, περιβαλλοντικών, ενεργειακών και μεταναστευτικών-κοινωνικών προβλημάτων. Ουσιαστικά επρόκειτο για ένα φόρουμ στο οποίο ο Γάλλος πρόεδρος επιθυμούσε να συμμετάσχουν μόνο οι χώρες γύρω από τη Μεσόγειο. Επίσης πιθανόν να εντάσσεται η πρωτοβουλία αυτή, στην προσπάθεια για παραμονή της Τουρκίας, εκτός Ε.Ε., με μία ειδική εταιρική σχέση. Τέλος ο Σαρκοζί θέλησε να προλάβει την Ένωση, στα θέματα της Μεσογείου, δημιουργώντας μια κοινότητα, όπου την κρατούσα θέση θα είχε η Γαλλία.
Αντιδράσεις
Τα παραπάνω στάθηκαν ικανά, να θέσουν τους Βόρειους και Κεντροευρωπαίους, σε θέση αντίθετη με αυτήν του Σαρκοζί. Αντίθετα οι Μεσογειακές χώρες (μεταξύ αυτών και η Ελλάδα) διάκεινταν θετικά προς τη Μεσογειακή Ένωση. Έτσι η Γερμανία, ανέλαβε το βάρος της διαπραγμάτευσης, όπου απείλησε με βέτο. Τούτο διότι θεωρούσε ότι το Παρίσι απέβλεπε να κατοχυρώσει έναν χώρο προνομιακής επιρροής με στόχο να εξισορροπήσει την προνομιακή επιρροή του Βερολίνου στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη.
Ο Σαρκοζί δέχθηκε η πρωτοβουλία του του να «υποβιβασθεί» σε αναβάθμιση ή μάλλον φρεσκάρισμα της Πρωτοβουλίας της Βαρκελώνης για συνεργασία της Ε.Ε. με τις χώρες της Μεσογείου. Αψευδής μάρτυρας της γαλλικής υποχώρησης η ικανοποίηση της Αγκυρας που έσπευσε να δηλώσει ότι το υποβαθμισμένο σχέδιο δεν την ενοχλεί καθώς δεν έχει την μορφή υποκατάστασης της πορείας της προς πλήρη ένταξη.
Ένωση για τη Μεσόγειο
Η Ενωση για τη Μεσόγειο περιλαμβάνει τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. και τα παράκτια μεσογειακά κράτη μη μέλη της Ε.Ε. Προβλέπει τη μη τακτική συνάντηση εκπροσώπων των κρατών-μελών, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των τρίτων χωρών της Μεσογείου για να συζητηθούν ορισμένα θέματα κοινού ενδιαφέροντος.
Η διαδικασία της Βαρκελώνης, η οποία αφορά και αυτή τις σχέσεις της με τις τρίτες χώρες της Μεσογείου, διατηρείται. Απλώς, η Ενωση για τη Μεσόγειο ότι αποτελεί αναβάθμιση της διαδικασίας της Βαρκελώνης. Αποτελούμενη από μέλη της ΕΕ και τις μεσογειακές χώρες, η Ένωση θα έχει ένα συμβούλιο αρχηγών κρατών και κυβέρνησης που θα ορίζει στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές πολιτικής, υπουργικά συμβούλια, μια Μόνιμη Επιτροπή η οποία θα ενεργεί ως γραμματεία, μια ενισχυμένη κοινοβουλευτική συνέλευση, ακόμη και δική της τράπεζα.
Συμπεράσματα
Με τη διαδικασία της Βαρκελώνης, να είχε βαλτώσει, λόγω έλλειψης πολιτικής και οικονομικής βούλησης, η Μεσογειακή Ένωση φάνταζε, ως μια ιδεατή κοινότητα, σε μια ιστορικά και γεωγραφικά ενιαία περιοχή. Όμως ακριβώς οι φόβοι, για παραγκωνισμό των Ευρωμεσογειακών σχέσεων (Βαρκελώνη, Πολιτική Γειτονίας) και υποκατάστασή του από έναν γαλλοκρατούμενο θεσμό, στάθηκαν εμπόδια στην Μεσογειακή Ένωση. Αυτή πάντως, θα υπάρξει, αποψιλωμένη μεν, εντός ενωσιακών και κοινοτικών πλαισίων δε, αλλά με άλλο όνομα: Ένωση για τη Μεσόγειο.
