Εισαγωγή
Το πολιτικό χρήμα τείνει να παρουσιάζεται στην Ελλάδα σαν ένα μοναδικό και παράξενο, σχεδόν υπερφυσικό φαινόμενο, το οποίο φέρεται να συγκλονίζει τον πολιτικό και εν γένει κοινωνικό βίο. Όμως ενδημεί και ένα φαινόμενο, βαθύτερο του σκανδάλου του μαύρου χρήματος, αυτό του στρουθουκαμιλισμού και της υποκρισίας. Τηλεεισαγγελείς και αυτόκλητοι σωτήρες του δημόσιου βίου, εμφανίζονται ξαφνιασμένοι, σοκαρισμένοι και άναυδοι μπροστά στο μέγεθος του φαινομένου. Αντί λοιπόν να παρουσιάζονται τα γεγονότα με νηφάλιο και ψύχραιμο τρόπο ώστε να σχηματίσουμε εμείς, η κοινή γνώμη, ορθά συμπεράσματα, παρατηρούμε κραυγές αγωνίας και διαρρυγμούς των δημοσιογραφικών ιματίων, ως άλλων σύγχρονων Καϊαφών.
Ανθρώπινη φύση και πάθη
Τα σκάνδαλα, και δη τα οικονομικά, δεν είναι ούτε τωρινό, ούτε ανεξήγητο φαινόμενο. Η φύση του ανθρώπου είναι η συγκέντρωση πλούτου, δυστυχώς πλέον μόνο υλικού και όχι ηθικού. Όπως δρα ο άνθρωπος στην ιδιωτική του ζωή, το ίδιο πράττει και στο δημόσιο βίο, ειδικά όταν οι ευκαιρίες που του παρουσιάζονται, για να το κάνει, είναι αυξημένες. Διαπλοκή πλούτου και πολιτικής υπήρχε από πάντοτε. Τα κέρδη στα οποία σκοπεί, ο χρηματίζων, είναι οικονομικά, πολιτικά, εθνικά.
Ο χρηματισμός πολιτικών προσώπων έχει απασχολήσει την πολιτική ιστορία από πολύ παλιά. Οι αρχαιοελληνικές πόλεις κράτη θεωρούσαν το χρηματισμό επιφανών προσώπων, άλλων πόλεων κρατών, ως ένα μέσο επίτευξης των σκοπών τους. Η εγκαθίδρυση φιλικών καθεστώτων σε αυτές γίνονταν συνήθως μέσω της οικονομικής ενίσχυσης των άρχουσων τάξεων μιας πόλης-κράτους που φιλοδοξούσε να ανέλθει στην εξουσία. Η ρωμαϊκή κυριαρχία διατηρήθηκε, εν πολλοίς, στηριζόμενη και στα διδάγματα από την ελληνική πρακτική, γεγονός που ανήχθη σε πολιτική τακτική κατά το Βυζάντιο. Στη σύγχρονη εποχή σκάνδαλα, με χροιά χρηματισμού προσώπων, που έχουν συνταράξει την κοινή γνώμη είναι ενδεικτικά αυτά του Προφιούμο, το Γουότερ Γκέιτ κ.α.
Δεύτερη ανάγνωση των γεγονότων - ερμηνευτικές προσεγγίσεις
Στη σημερινή ελληνική πραγματικότητα το τοπίο είναι γκρίζο. Όμως πρέπει να προχωρήσουμε σε μια δεύτερη ανάγνωση των γεγονότων και να τα αποδομήσουμε, από τα σχόλια εκείνων που είναι οι ίδιοι μέρος ενός σκανδάλου. Μια πολυεθνική εταιρία κολοσσός χρηματίζει πολιτικά πρόσωπα σε διάφορες χώρες, προκειμένου να τύχει ευνοϊκής μεταχείρισης από τα πρώτα, όταν αυτά βρεθούν στην εξουσία. Απλό σενάριο, εύκολα υλοποιήσιμο και με ασφαλή αναμενόμενα αποτελέσματα. Οι στόχοι προς χρηματισμό επιλέγονται με γνώμονα τη δυνατότητα επιρροής τους στη λήψη αποφάσεων, σχεδόν πάντοτε στην ανάθεση έργων. Προκειμένου να εξασφαλιστούν αμφότερες οι πλευρές, η διπολική τους σχέση μετατρέπεται σε τριπολική, με την προσθήκη συνήθως «δημοσιογράφων» που θα προβάλλουν τον χ πολιτικό και θα εξάρουν την εταιρική φήμη της ψ εταιρίας.
Έτσι οι έχοντες την εξουσία την εκμεταλλεύονται για ίδιο όφελος. Οι ερμηνείες των συμβάντων πολλές. Για τους μαρξιστές ευθύνεται το κεφάλαιο και η συνεχής επιδίωξη αύξησης των κερδών. Για έναν νεοφιλελεύθερο το γιγάντιο κράτος και η διαπλοκή του με τις εταιρίες, που τελικά οδηγεί και σε νόθευση του ανταγωνισμού και δημιουργία μονοπωλίων. Ο σοσιαλδημοκράτης θα τόνιζε αντίθετα την αποδυνάμωση του κράτους ως αίτιο του φαινομένου, ενώ ο συντηρητικός θα επέμενε στην αδυναμία του κράτους να εξασφαλίσει τάξη και ασφάλεια στην ελεύθερη αγορά. Ίσως ο συνδυασμός των παραπάνω να οδηγεί σε ασφαλέστερα συμπεράσματα, απ’ ότι η κάθε μια προσέγγιση από μόνη της. Στα παραπάνω θα πρέπει να προστεθεί και η αυξανόμενη επιρροή της τέταρτης, άπονης κάποιες φορές εξουσίας˙ αυτής των ΜΜΕ.
ΜΜΕ
Η δημοσιότητα είναι σήμερα το άλφα και το ωμέγα του σύγχρονου πολιτικού. Προβάλλει τα θετικά του έργου του και αποκρύπτει τα αρνητικά. Διογκώνει μεν την επιτυχία, προβάλλοντάς την σαν κατόρθωμα, αλλά συρρικνώνει όσο μπορεί τα αρνητικά που έχουν βγει, αναγκαστικά, στην επιφάνεια. Μία κακή πένα, θα υποκύψει στη γοητεία του γρήγορου και εύκολου κέρδους, και θα λειτουργήσει σαν ατάλαντος, κόλακας, καλλιτέχνης που συντηρείται όχι από το έργο του αλλά από τον πάτρωνα. Ο πολιτικός πάτρωνας θα ενθουσιάζεται που θα τονώσει το ηγετικό του προφίλ και θα ενισχύσει τη δημόσια εικόνα του. Ο ψηφοφόρος-πολίτης θα πέσει τελικά στην παγίδα της τριπολικής σχέσης (χρηματίζοντες-χρηματιζόμενοι-«ΜΜΕ») και θα δεχτεί ότι τα πράγματα έχουν όπως παρουσιάζονται, άσχετα αν δεν έχουν και πολύ σχέση με την πραγματικότητα.
Όταν όμως τα πράγματα πάρουν άλλη τροχιά, τότε η αλήθεια θα βγει στην επιφάνεια και όσο πιο γυμνή είναι, τόσο το σύστημα που την απέκρυπτε θα νιώθει τις ρωγμές να πολλαπλασιάζονται. Οι πολίτες θα απορρίψουν το ετοιμόρροπο σύστημα διαπλοκής και θα επέλθει μια περίοδος κρίσης θεσμών και αξιών, πολιτικών-πολιτειακών και κοινωνικών.
Δομές πολιτικού συστήματος - προτάσεις
Όμως το σύστημα δεν αποτελεί μια αυτοτελή μονάδα οργάνωσης της πολιτικής κοινωνίας. Αποτελείται αντίθετα από πρόσωπα, οι δράσεις των οποίων, ενωμένες σε ένα κοινό πλαίσιο, το συνιστούν. Οι ατέλειες διορθώνονται λοιπόν με αλλαγή προσώπων και όχι με δομικές αναταραχές. Το νέο και άφθαρτο θα αποτελέσει το όχημα της φυγής προς τα μπροστά. Οι φρέσκιες ιδέες είναι που έχει ανάγκη το σύστημα και όχι τα χιλιοειπωμένα λόγια και οι αναμασημένες, τάχα δήθεν, λύσεις. Η ανανέωση ιδεών είναι που θα αλλάξει την πορεία των πραγμάτων. Η ανανέωση όμως σε επίπεδο πράξεων και όχι μεγάλων λόγων. Αυτή την ανανέωση απαιτούν οι καιροί, αυτήν πρέπει να επιδιώξουν οι πάντες.
Συμπεράσματα
Καταλήγοντας, θα πρέπει να τονιστεί η σημασία του μπερδέματος των πλοκαμιών του αθέμιτου ανταγωνισμού, των άδηλων πόρων των πολιτικών και της συγκάληψης που παρέχει στα παραπάνω η πληρωμένη δημοσιογραφία. Τα παραδείγματα σκανδάλων, σε παγκόσμιο αλλά και ελληνικό επίπεδο πολλά και άκρως διδακτικά. Η λύση για την αναζωογόνηση του συστήματος δεν είναι ζήτημα προσώπων αλλά θέμα ιδεών. Ιδέες φρέσκιες, υλοποιήσιμες και αποτελεσματικές προκειμένου η πολιτική και κοινωνική ζωή να ξεφύγει από το γκρίζο φόντο.
